Του Χρ. Χριστοδούλου-Βόλου*
Το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) έχει βιώσει μια αξιοσημείωτη επιβράδυνση της οικονομικής του ανάπτυξής και δραστηριότητας μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-09. Τα τελευταία χρονιά η Βρετανική οικονομία είναι υποτονική, αναπτύχθηκε κατά 0,1% το 2023, μετά από ρυθμό ανάπτυξης 4,3% το 2022, 8,7% το 2021 και μια πρωτοφανή συρρίκνωση ρεκόρ 10,4% το 2020. Αυτή η επιβράδυνση έχει σημαντικές επιπτώσεις όχι μόνο στο ΗΒ αλλά και για τους εμπορικούς εταίρους του, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Η κατανόηση των λόγων που προκάλεσαν την οικονομική επιβράδυνση του ΗΒ και των επιπτώσεών της στην Κύπρο είναι επιβεβλημένη για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τις επιχειρήσεις και στις δύο χώρες.
Αιτίες της Οικονομικής Επιβράδυνσης του Ηνωμένου Βασιλείου
- Αβεβαιότητα για το Brexit: Ένας από τους κύριους λόγους της οικονομικής επιβράδυνσης του ΗΒ ήταν και είναι η παρατεταμένη αβεβαιότητα μετά το δημοψήφισμα για το Brexit το 2016. Παρά την επίσημη έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) το 2020, οι όροι των μελλοντικών εμπορικών σχέσεων παρέμειναν ασαφείς για παρατεταμένη περίοδο. Αυτή η αβεβαιότητα οδήγησε σε μειωμένες επιχειρηματικές επενδύσεις, καθώς οι εταιρείες διστάζουν να δεσμευτούν για νέα έργα χωρίς σαφή κατανόηση του ρυθμιστικού και εμπορικού περιβάλλοντος.
- Διαταραχές στο εμπόριο: Το Brexit οδήγησε σε νέους εμπορικούς περιορισμούς μεταξύ του ΗΒ και της ΕΕ, του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου του. Οι τελωνειακοί έλεγχοι, οι ρυθμιστικές αποκλίσεις και οι δασμοί έχουν αυξήσει το κόστος και την πολυπλοκότητα του διασυνοριακού εμπορίου. Αυτές οι διαταραχές έχουν επηρεάσει αρνητικά τομείς που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό στις αγορές της ΕΕ, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η γεωργία και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.
- Προκλήσεις της αγοράς εργασίας: Το ΗΒ αντιμετωπίζει προκλήσεις της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης ειδικευμένων εργατών. Το Brexit έχει επιδεινώσει αυτά τα ζητήματα μειώνοντας την εισροή εργατών από την ΕΕ, οι οποίοι στο παρελθόν είχαν σημαντικούς ρόλους σε κλάδους όπως η υγειονομική περίθαλψη, ο τουρισμός και η φιλοξενία και οι κατασκευές. Η πανδημία περιέπλεξε περαιτέρω την κατάσταση προκαλώντας προσωρινή έξοδο ξένων εργαζομένων και μετατοπίζοντας τη δυναμική της αγοράς εργασίας.
- Πανδημικοί μετασεισμοί: Η πανδημία COVID-19 επέφερε σοβαρό πλήγμα στην οικονομία του ΗΒ, προκαλώντας σημαντική συρρίκνωση το 2020, όπως προαναφέρθηκε. Αν και υπήρξε ανάκαμψη, οι μετασεισμοί συνεχίζουν να επηρεάζουν διάφορους τομείς. Οι διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας, οι αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών και η πίεση στα δημόσια οικονομικά συνέβαλαν σε μια πιο αργή οικονομική ανάκαμψη.
- Πληθωρισμός και κόστος ζωής: Ο αυξανόμενος πληθωρισμός αποτελεί μια σημαντική ανησυχία στο ΗΒ. Ο συνδυασμός διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας, αυξημένων τιμών ενέργειας και ελλείψεων εργατικού δυναμικού έχει αυξήσει το κόστος για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Οι υψηλότερες τιμές για είδη πρώτης ανάγκης όπως τρόφιμα, καύσιμα και στέγαση έχουν μειώσει το διαθέσιμο εισόδημα, περιορίζοντας τις καταναλωτικές δαπάνες.
- Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία: Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 αύξησε την ανοδική πίεση στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων, προκαλώντας εκτίναξη του πληθωρισμού σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.
Επιπτώσεις στην Κυπριακή Οικονομία
Η Κύπρος έχει παραδοσιακά ιστορικούς, πολιτιστικούς, και οικονομικούς δεσμούς με το ΗΒ. Η οικονομική επιβράδυνση του ΗΒ αντανακλάται μέσω αυτών των συνδέσεων, επηρεάζοντας την Κύπρο με διάφορους τρόπους:
- Τομέας Τουρισμού: Το ΗΒ είναι μια από τις μεγαλύτερες πηγές τουριστών για την Κύπρο. Οι οικονομικές προκλήσεις στο ΗΒ, όπως το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα και το υψηλότερο κόστος μετακίνησης, μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση των Βρετανών τουριστών που επισκέπτονται την Κύπρο. Αυτή η μείωση επηρεάζει τα έσοδα των ξενοδοχείων, των εστιατορίων και άλλων επιχειρήσεων που εξαρτώνται από τον τουρισμό.
- Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ): Το ΗΒ υπήρξε σημαντική πηγή Ξένων Επενδύσεων για την Κύπρο. Οι βρετανικές επιχειρήσεις επενδύουν σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων, των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και της εκπαίδευσης. Μια υποτονική οικονομία του ΗΒ μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των ΑΞΕ, επηρεάζοντας τις προοπτικές ανάπτυξης των κυπριακών επιχειρήσεων και της οικονομίας.
- Εμπορικές σχέσεις: Το ΗΒ είναι ένας σημαντικός εμπορικός εταίρος για την Κύπρο. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες ρέουν μεταξύ των δύο χωρών, με την Κύπρο να εξάγει προϊόντα όπως φαρμακευτικά προϊόντα, αγροτικά προϊόντα, και ποτά. Η οικονομική επιβράδυνση του ΗΒ μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ζήτηση για κυπριακές εξαγωγές, επηρεάζοντας τα εμπορικά ισοζύγια και τα επιχειρηματικά έσοδα.
- Αγορά ακινήτων: Η κυπριακή αγορά ακινήτων ιστορικά προσελκύει Βρετανούς αγοραστές, ιδιαίτερα για εξοχικές κατοικίες και ακίνητα για συνταξιούχους. Οι οικονομικές δυσκολίες στο ΗΒ μπορούν να μειώσουν την αγοραστική δύναμη των Βρετανών πολιτών, οδηγώντας σε μείωση των συναλλαγών ακινήτων και επηρεάζοντας τον τομέα των ακινήτων στην Κύπρο.
- Χρηματοοικονομικές Υπηρεσίες: Η Κύπρος φιλοξενεί σημαντικό αριθμό εταιρειών χρηματοοικονομικών υπηρεσιών που εξυπηρετούν διεθνείς πελάτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από το ΗΒ. Μια επιβράδυνση στον χρηματοπιστωτικό τομέα του ΗΒ μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες για αυτές τις εταιρείες, επηρεάζοντας την απασχόληση και την οικονομική δραστηριότητα στην Κύπρο.
- Εμβάσματα και ομογενής κοινότητα: Πολλοί Κύπριοι ζουν και εργάζονται στο ΗΒ, στέλνοντας εμβάσματα στην Κύπρο. Οι οικονομικές προκλήσεις στο ΗΒ μπορούν να μειώσουν το εισόδημά τους και, κατά συνέπεια, το χρηματικό ποσό που αποστέλλεται στην Κύπρο. Επιπλέον, η ομογενειακή κοινότητα μπορεί να αντιμετωπίσει αυξημένη οικονομική πίεση, επηρεάζοντας την ικανότητά της να επενδύσει ή να υποστηρίξει μέλη της οικογένειας στην Κύπρο.
Μετριασμός των Επιπτώσεων
Για να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής επιβράδυνσης του ΗΒ, η Κύπρος μπορεί να υιοθετήσει διάφορες στρατηγικές:
- Διαφοροποίηση τουριστικών αγορών: Η Κύπρος μπορεί να μειώσει την εξάρτησή της από Βρετανούς τουρίστες διαφοροποιώντας τις τουριστικές αγορές της. Η στόχευση επισκεπτών από άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, η Ρωσία και η Μέση και Άπω Ανατολή, μπορεί να βοηθήσει στη σταθεροποίηση των εσόδων από τον τουρισμό.
- Προσέλκυση Εναλλακτικών Επενδύσεων: Η ενθάρρυνση των επενδύσεων από άλλες περιοχές, όπως η ΕΕ, η Ασία και η Μέση Ανατολή, μπορεί να αντισταθμίσει την πιθανή μείωση των ΑΞΕ του ΗΒ. Η Κύπρος μπορεί να ενισχύσει την ελκυστικότητά της προσφέροντας ανταγωνιστικά κίνητρα και βελτιώνοντας το επιχειρηματικό της περιβάλλον.
- Ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων: Η Κύπρος μπορεί να διερευνήσει νέες εμπορικές συνεργασίες και να ενισχύσει τις υπάρχουσες, εκτός του ΗΒ. Επεκτείνοντας τις εξαγωγικές αγορές της, η Κύπρος μπορεί να μειώσει την ευπάθειά της στις οικονομικές διακυμάνσεις σε οποιαδήποτε μεμονωμένη χώρα.
- Ενίσχυση του Τομέα Ακινήτων: Η κυπριακή αγορά ακινήτων μπορεί να προσελκύσει αγοραστές από ένα ευρύτερο φάσμα χωρών, προωθώντας τα πλεονεκτήματά της, όπως το ευνοϊκό κλίμα, τα φορολογικά κίνητρα και την ποιότητα ζωής. Η βελτίωση των υποδομών και ο εξορθολογισμός των συναλλαγών ακινήτων μπορούν επίσης να κάνουν την αγορά πιο ελκυστική.
- Υποστήριξη του κλάδου των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών: Η Κύπρος μπορεί να ενισχύσει τον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών υιοθετώντας ισχυρά ρυθμιστικά πλαίσια, επενδύοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό και ενισχύοντας την καινοτομία. Η ενίσχυση των δεσμών με σημαντικές χρηματοοικονομικές χώρες, εκτός του ΗΒ, μπορεί επίσης να προσφέρει εναλλακτικές επιχειρηματικές ευκαιρίες.
- Προώθηση της εγχώριας ανάπτυξης: Η επένδυση στην εγχώρια οικονομική ανάπτυξη μέσω έργων υποδομής, εκπαίδευσης και τεχνολογίας μπορεί να μειώσει την εξάρτηση της Κύπρου από εξωτερικούς παράγοντες. Μια ισχυρή εγχώρια οικονομία μπορεί να προσφέρει ανθεκτικότητα έναντι των εξωτερικών οικονομικών κραδασμών.
Συμπέρασμα
Η επιβράδυνση της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις για την Κύπρο, δεδομένων των στενών οικονομικών τους δεσμών. Ωστόσο, κατανοώντας τις αιτίες των οικονομικών θεμάτων του ΗΒ και αντιμετωπίζοντας προληπτικά τις πιθανές επιπτώσεις, η Κύπρος μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτές τις προκλήσεις. Η διαφοροποίηση των οικονομικών της σχέσεων, η επένδυση στην εγχώρια ανάπτυξη και η ενίσχυση του επιχειρηματικού της περιβάλλοντος θα είναι κρίσιμα βήματα για τη διασφάλιση της βιώσιμης οικονομικής ανθεκτικότητας και ευημερίας.
* Αναπληρωτής Καθηγητής Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών και Προέδρος του Τμήματος Οικονομικών και Διοίκησης του Πανεπιστήμιου Νεάπολις Πάφου
