Κάθε χρόνο το Κοινοβούλιο απονέμει το Βραβείο Ζαχάρωφ για να τιμήσει εξαιρετικά άτομα και οργανώσεις που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Το 2022, οι νικητής ήταν ο γενναίος λαός της Ουκρανίας, εκπροσωπούμενος από τον Πρόεδρό της χώρας, τους εκλεγμένους ηγέτες και την κοινωνία των πολιτών.
Οι υποψηφιότητες προτείνονται από πολιτικές ομάδες ή από τουλάχιστον 40 ευρωβουλευτές. Οι φετινές υποψηφιότητες παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια συνεδρίασης των επιτροπών Εξωτερικών Υποθέσεων και Ανάπτυξης και της υποεπιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 20 Σεπτεμβρίου 2023.
Οι υποψήφιοι για το Βραβείο Ζαχάρωφ 2023 είναι:
Η Mahsa Amini και οι γυναίκες του Ιράν προτάθηκαν από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα. Η 22χρονη Κουρδικής καταγωγής επισκεπτόταν την Τεχεράνη τον Σεπτέμβριο του 2022, όταν συνελήφθη και ξυλοκοπήθηκε από τη λεγόμενη ηθική αστυνομία επειδή φορούσε το χιτζάμπ με τον «λάθος» τρόπο. Ο θάνατός της λίγες μέρες αργότερα πυροδότησε μαζικές διαδηλώσεις στο Ιράν, με τις γυναίκες στην πρώτη γραμμή να διαμαρτύρονται κατά του νόμου για το χιτζάμπ και άλλων που εισάγουν διακρίσεις, υπό το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία».
Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες και το Renew Europe επίσης πρότειναν τη Mahsa Amini και το Γυναίκα, Ζωή, Κίνημα Ελευθερίας ως εκπροσώπους του Αγώνα για τα Δικαιώματα των Γυναικών στο Ιράν.
Οι Αφγανοί ακτιβιστές εκπαίδευσης Marzia Amiri, Parasto Hakim και Matiullah Wesa προτάθηκαν από τους Petras Auštrevičius, Hannah Neumann και άλλους 57 ευρωβουλευτές. Ο Amiri ίδρυσε το μεγαλύτερο δίκτυο κρυφών σχολείων στο Αφγανιστάν. Ο Χακίμ βοήθησε στη δημιουργία 90 κοινοτικών σχολείων στην επαρχία Ουροζγκάν. Ο Wesa, ο οποίος αμφισβήτησε τα διατάγματα των Ταλιμπάν και συνέχισε να υπερασπίζεται την εκπαίδευση των κοριτσιών, απήχθη πριν από πέντε μήνες.
Η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών πρότεινε ως υποψηφίους τον φιλοευρωπαϊκό λαό της Γεωργίας και τον Νίνο Λομτζάρια, πρώην Συνήγορ του Πολίτη της χώρας, για τον αγώνα υπεράσπισης των δικαιωμάτων των πολιτών και διασφάλισης της δημοκρατίας. Ο Λομτζάρια αγωνίστηκε για τα δικαιώματα όσων υφίσταντο διακρίσεις -όσων έφυγαν από τις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές της Γεωργίας, εθνοτικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, παιδιών και ατόμων με ειδικές ανάγκες- και την ελευθερία του λόγου.
Η ομάδα Ταυτότητας και Δημοκρατίας πρότεινε ως υποψήφιο τον Ίλον Μασκ για αποκάλυψη πρακτικών από την προηγούμενη διοίκηση του Twitter (τώρα X) που ήταν επιζήμιες για την ελευθερία έκφρασης των χρηστών.
Η ομάδα των Πρασίνων/Ευρωπαϊκή Ελεύθερη Συμμαχία όρισε τη Βανέσα Νακάτε, μια νεαρή από την Ουγκάντα που έχει αφοσιωθεί στον αγλωνα κατά της κλιματικής αλλαγής και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Νακάτε ίδρυσε το πρώτο κεφάλαιο του κινήματος για το κλίμα Fridays For Future στην Ουγκάντα και, μαζί με άλλους νέους στην Αφρική, το Κίνημα Rise Up.
Ο Tilly Metz και άλλοι 42 ευρωβουλευτές πρότειναν τη Vilma Núñez de Escorcia και τον Monsignor Rolando José Álvarez Lagos από τη Νικαράγουα. Η Nuñez αγωνίζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα των κατοίκων της Νικαράγουας εδώ και δεκαετίες και παρά τις διώξεις που υφίσταται, παραμένει στη χώρα της. Ο Álvarez, Επίσκοπος της Matagalpa, υπήρξε ένας από τους πιο σφοδρούς επικριτές του καθεστώτος του προέδρου Ντανιέλ Ορτέγκα. Τον Φεβρουάριο του 2023, αφού αρνήθηκε να φύγει από τη χώρα, καταδικάστηκε σε 26 χρόνια φυλάκιση και η ιθαγένειά του τέθηκε σε αναστολή.
Οι υποψηφιότητες της ομάδας της Αριστεράς είναι γυναίκες που αγωνίζονται για δωρεάν, ασφαλή και νόμιμη άμβλωση: η Justyna Wydrzyńska, η Morena Herrera και η Colleen McNicholas. Η Wydrzyńska είναι Πολωνή υπερασπιστής των δικαιωμάτων των γυναικών και μέλος της Ομάδας του Abortion Dream, η οποία καταδικάστηκε σε οκτώ μήνες κοινωφελούς εργασίας επειδή βοήθησε μια γυναίκα να κάνει άμβλωση στην Πολωνία. Η Herrera είναι φεμινίστρια και κοινωνική ακτιβίστρια, που υποστηρίζει την ασφαλή και νόμιμη πρόσβαση στις αμβλώσεις στο Ελ Σαλβαδόρ. Ο McNicholas είναι Αμερικανός μαιευτήρας-γυναικολόγος με ισχυρό ιστορικό υψηλής ποιότητας φροντίδας ασθενών και αποτελεσματική υποστήριξη της αναπαραγωγικής υγείας.
Το ετήσιο Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Σκέψης απονέμεται σε άτομα και οργανισμούς που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες από το 1988. Ονομάζεται προς τιμή του Σοβιετικού φυσικού και πολιτικού αντιφρονούντος Αντρέι Ζαχάρωφ και έχει χρηματικό έπαθλο 50.000 ευρώ.
