του Γιώργου Χρυσάνθου
Ήταν 18 Οκτωβρίου του 1943, όταν ο Χιτλερικός στρατός αποφάσισε να κάψει από αέρος το Καστελόριζο, μη μπορώντας να κατεβάσει στρατό σε ένα νησί στο οποίο ο αγγλικός και ο ελληνικός στρατός αντιστέκονταν με κάθε τρόπο στον αγώνα κατά της τότε γερμανικής επέλασης.
Μαρία Λαζαράκη, Κάτοικος Καστελόριζου
“Το νησί είχε μαυρίσει που έριξαν βόμβες από εκεί που είναι το ιατρείο τώρα. Εκεί σκοτώθηκαν 40 άτομα.”
Στο νησί επικράτησε πανικός και εκατοντάδες οικογένειες ντύθηκαν στα μαύρα, την ώρα μάλιστα που στο Καστελόριζο, προετοιμάζονταν για γάμο την Κυριακή μετά την επίθεση.
“Έπεσε η πρώτη βόμβα, σκότωσε και τον γαμπρό, σκότωσε και τη νύφη και σκοτώθηκε και ο πρώτος του ξάδελφος εδώ κοντά.”
Οι Άγγλοι επιστράτευσαν την επόμενη ημέρα καράβια και φυγάδευσαν σε Κύπρο, Αίγυπτο και Ισραήλ περίπου 6000 κατοίκους του νησιού. Μια απόφαση που έσωσε τη ζωή σε χιλιάδες από αυτούς, αφού οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν τις μέρες που ακολούθησαν.
“Δεν ξέραμε που μας έπαιρναν. Φεύγαμε το βράδυ και έξι ώρα βρεθήκαμε στη Λεμεσό. Δεν ξέραμε που πηγαίναμε.”
Η κυρία Μαρία, 12 ετών τότε, βρέθηκε στην Κύπρο και μαζί με εκατοντάδες άλλους πρόσφυγες από το Καστελίρζο διασκορπίστηκαν στο νησί.
Πρώτος σταθμός η Κοκκινοτριμιθά όπου έμεινε για 3 μήνες πριν οδηγηθούν σε άλλες περιοχές της Κύπρου.
“Πήγαμε στην Κοκκινοτριμιθιά. Τρεις οικογένειες σε κάθε σπιτάκι. Οι άλλοι πήγαν στην Δεκέλεια. Δεν ξέρω τι έγιναν.”
Στην Κοκκινοτριμιθιά έζησε για αρκετούς μήνες όντας στην προσφυγιά, και θυμάται ιστορίες αν και πέρασαν 76 ολόκληρα χρόνια.
“Είχε κάτι γέρους βρακάδες, έκλωναν μαλλί, έκλωναν λινάρι, πήγαινα να κόψω σύκα και με έδιωχνε ένας γέρος. Του είπα ότι είμαι πρόσφυγας από το Καστελόριζο και μου έδωσε το καλάθι και μου είπε να κόψω όσα θέλω και να τα πάρω στη μαμά.”
Και σε κάποιο σημείο μέσα στο 1944, οι πρόσφυγες από το Καστελόριζο, αποφασίστηκε όπως μεταφερθούν σε άλλες περιοχές, από την τότε αποικιοκρατική κυβέρνηση της Κύπρου.
“Μετά μας είπα να ετοιμαστούμε και να φύγουμε να πάμε στο Ξηρό. Εκεί είχε και στρατιώτες στη Σκουριώτισσα. Και μας είπαν θα πάτε εκεί.”
Και λίγο πριν το τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου, ξεκίνησε σιγά σιγά η διαδικασία επαναπατρισμού στο Καστελόριζο.
“Ήρθε στο τρένο από την Λεύκα, περάσαμε από το Καλό Χωριό και φτάσαμε στην Αμμόχωστο. Εκεί μας είπαν ότι το πρωί φεύγετε για το νησί σας.”
Το ναυάγιο
Που να ήξερε όμως ότι το ταξίδι της επιστροφής, θα έκρυβε ακόμη χειρότερες περιπέτειες, στο πλοίο Empire Petrol;
“Ήμασταν μέσα 600 άτομα. Γριές και νέοι. Εκεί από τις 6 το πρωί ταξιδέψαμε 60 μίλια. Σε κάποια φάση είδαμε να βγαίνει φωτιά από τα φουγάρα.”
Ακολούθησε ο απόλυτος πανικός, ενώ οι βάρκες διαφυγής δεν έφταναν για όλους τους κατοίκους του Καστελορίζου που ήταν στο πλοίο.
“Μπαίνουμε στις βάρκες, σηκώνεται ένας Καστελοριζιός, κόψει τα σχοινιά και πέφτουν όλοι στη θάλασσα και πνίγονται.”
Εκείνες τις ώρες πέθαναν στο σύνολο 35 άνθρωποι…
“Ούτε να μπορέσουν να το σβήσουν μπορούσαν ούτε τίποτα. Οι γριές είχαν καεί μέσα στην καμπίνα.”
Η κυρία Μαρία Λαζαράκη όπως και οι υπόλοιποι γλύτωσαν όταν την τελευταία στιγμή ένα άλλο αγγλικό αεροπλανοφόρο, πρόλαβε να προσεγγίσει το φλεγόμενο πλοίο.
“Αφού κατεβάσανε την τελευταία γριά βλέπεις το καράβι, να ανοίγει στα δύο και να πηγαίνει στον πάτο. Αν μέναμε ακόμη δέκα λεπτά να πληγούμε όλοι”
Και κάπως έτσι λίγες ημέρες αργότερα, κατάφερε να επιστρέψει στο Καστελόριζο με άλλο καράβι, βάζοντας τέλος στην πιο δύσκολη εμπειρία της ζωής της. Όπως και χιλιάδες άλλοι κάτοικοι του νησιού, στην πιο δύσκολη εποχή για το πολύπαθο αυτό νησί.
