της Μίράντας Λυσάνδρου
Η χρονιά με τις υψηλότερες καταγεγραμμένες θερμοκρασίες της υφηλίου ήταν το 2023. Κατά τους πρώτους 11 μήνες του έτους η μέση θερμοκρασία της Γης ήταν αυξημένη κατά 1,46ο Κελσίου σε σχέση με τον μέσο όρο της προβιομηχανικής περιόδου. Πλησίασε δηλαδή απειλητικά, 27 χρόνια νωρίτερα, το ανώτατο όριο αύξησης του 1,5ο Κελσίου που έθεσε η Συμφωνία του Παρισιού για ανακοπή της παγκόσμιας θέρμανσης με ορίζοντα όμως το 2050.
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Υπάρχει μία παράξενη επιτάχυνση στο 2023 της θέρμανσης παγκόσμια και δεν είμαστε σίγουροι ακριβώς για τις αιτίες. Γνωρίζουμε ότι τα θερμοκηπικά αέρια που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται και επηρεάζουν την παγκόσμια θέρμανση, αλλά με έναν γραμμικό τρόπο, σταδιακά. Ειδικά από τον Ιούνιο και μετά το πόσο θερμότερη ήταν αυτή η χρονιά σε σχέση με τις υπόλοιπες χρονιές, ήταν κάτι που προκαλεί έκπληξη. Κάθε μήνας σχεδόν είναι πολύ ζεστός από το κανονικό των τελευταίων 150 χρόνων».
Μόνο εικασίες για τα αίτια
Η επιτάχυνση της θέρμανσης του Πλανήτη το 2023 ενδεχομένως να οφείλεται σε δύο αιτίες.
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Ένα φαινόμενο που επηρεάζει μπορεί να είναι το Ελ Νίνιο που κάθε μερικά χρόνια οι θερμοκρασίες στον Ειρηνικό Ωκεανό είναι πιο ζεστές από το κανονικό και συνδέονται με την παγκόσμια θέρμανση. Όντως από τα μέσα του 2023 έχουμε μπει σε συνθήκες Ελ Νίνιο, οι θερμοκρασίες της θάλασσας είναι πολύ αυξημένες, όχι μόνο στον Ειρηνικό Ωκεανό αλλά και σε άλλες περιοχές του Πλανήτη, και θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα του βόρειου ημισφαιρίου, άρα περιμένουμε λοιπόν ότι θα συνεχίσουμε με ρεκόρ θερμοκρασιών».
Προβλέψεις για θερμό πρώτο εξάμηνο 2024
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Μια άλλη αιτία, πιο απομακρυσμένη, και αυτή έχει φυσική προέλευση, είναι μια πολύ μεγάλη υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη που έγινε στο Νότιο Ειρηνικό το 2021 όπου εκτόξευσε τεράστιες ποσότητες νερού, χιλιόμετρα μακριά που έφτασαν στην στρατόσφαιρα, υπάρχει εικασία ότι μπορεί να συνεισέφεραν στις ψηλές θερμοκρασίες που παρατηρούμε αυτό τον χρόνο, διότι γνωρίζουμε πως οι υδρατμοί είναι το πιο δυνατό θερμοκηπικό αέριο ακόμη κι από το διοξείδιο του άνθρακα».
Στην περιοχή της Μεσογείου, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της κλιματικής αλλαγής, τα δεδομένα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Τα ρεκόρ του 2016 και του 2018 έχουν επισκιαστεί από τις ακραίες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν το 2023.
Στον σταθμό Αθαλάσσας κατά τους πρώτους έντεκα μήνες του έτους καταγράφηκε αύξηση 1,2ο Κελσίου, πιο κάτω μεν από τον παγκόσμιο μέσο όρο για την ίδια περίοδο, ωστόσο από τον Ιούλιο και μετά η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στη Λευκωσία πλησίασε τους 3ο Κελσίου.
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Βλέπουμε ότι μερικές χρονιές ξεπερνάμε όχι μόνο τον ένα βαθμό θέρμανση, αλλά και τους 2 και τους 3. Ο Ιούλιος του 2023 ήταν πάνω από 2 βαθμούς πιο ζεστός από τον μέσο όρο της 30ετίας 1991 – 2020. Οι υπόλοιποι μήνες ήταν και αυτοί πιο ζεστοί. Από τον σταθμό της Αθαλάσσας παρατηρούμε ότι κάθε χρονιά κάποιοι μήνες θα πιάσουνε καινούργια ρεκόρ θέρμανσης».
Ανησυχητική αύξηση στην Κύπρο
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Φέτος είχαμε 17 συνεχόμενες ημέρες πάνω από 40 βαθμούς κελσίου στη Λευκωσία. Αυτό δεν είχε ξανασυμβεί τα τελευταία 40 χρόνια που μελετάμε».
Το 1987 είχαν καταγραφεί 5 θερμά επεισόδια, ενώ τα τελευταία χρόνια έφτασαν μέχρι τα 10 μέσα σε ένα χρόνο με τον περασμένο Ιούλιο να σπάζει όλα τα ρεκόρ. Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο του 2023, η Μετεωρολογική Υπηρεσία εξέδωσε 17 συνεχόμενες πορτοκαλί προειδοποιήσεις.
Θερμά επεισόδια ολόχρονα
Μια άλλη πτυχή θερμών επεισοδίων που αφορά στην περιοχή της Κύπρου και γενικότερα της ανατολικής Μεσογείου σχετίζεται με το χρονικό σημείο που συμβαίνουν μέσα στο έτος. Έτσι, θερμά επεισόδια μπορεί να ξεκινήσουμε να βιώνουμε κι από τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Το 2023 το ζήσαμε κι αυτό: Τον Ιανουάριο η θερμοκρασία ήταν 3ο Κελσίου πάνω από τον μέσο όρο των τελευταίων 40 χρόνων, τον Μάρτιο 1,7ο Κελσίου, τον Σεπτέμβριο 2,2ο Κελσίου και τον Νοέμβριο 2,7ο Κελσίου. Ο Δεκέμβριος έχει καταγράψει κατά πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες από τον μέσο όρο που σύμφωνα με τη Μετεωρολογική Υπηρεσία ξεπερνούν τους 4 βαθμούς Κελσίου και φτάνουν μέχρι τους 6 βαθμούς Κελσίου.
Και τώρα τι;
Ο στόχος του περιορισμού της υπερθέρμανσης του Πλανήτη κατά 1,5ο Κελσίου μέχρι το 2050 δεν είναι τυχαίο νούμερο. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι αν ξεπεράσουμε τον 1,5ο Κελσίου, που ήδη φέτος το ζήσαμε, οι επιπτώσεις στο κλιματικό σύστημα θα είναι ακόμη πιο καταστροφικές απ’ αυτές που ήδη ζούμε με το λιώσιμο των πάγων, τις ακραίες πλημμύρες και πυρκαγιές, τις εκτεταμένες ξηρασίες, την καταστροφή της βιοποικιλότητας. Τι μπορεί να γίνει για να επιταχύνουμε την προσπάθεια για αναστροφή της υπερθέμανσης του πλανήτη;
Δρ. Πάνος Χατζηνικολάου, Αν. Καθηγητής Κέντρου Αριστείας για την Κλιματική και Ατμοσφαιρική Έρευνα Ινστιτούτου Κύπρου
«Πρέπει να απαλλαγούμε από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Πρέπει να κάνουμε αυτή τη μετάβαση πιο γρήγορα. Ένας αγώνας δρόμου για να έχουμε μία συνεχή παροχή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, που να μπορεί να καλύπτει όλες τις ανάγκες. Θα αυξηθούν τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αλλά ας μην είμαστε τελείως καταστροφολόγοι. Μπορεί η φύση να μας δώσει ακόμη ένα περιθώριο, μπορεί να έχουμε ας πούμε μία μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη που να μειώσει τις θερμοκρασίες για κάποια χρόνια όπως έγινε το 1991 με το Πινατούμπο. Ή με ένα Λα Νίνια που θα έρθει τον επόμενο χρόνο λογικά και ίσως το 2024 να μην είναι χρόνος ρεκόρ».
Πάντως με βάση τις μεσοπρόθεσμες προβλέψεις των καιρικών μοντέλων η Μετεωρολογική Υπηρεσία δεν προβλέπει αισθητή πτώση των θερμοκρασιών μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, με το θερμόμετρο να κινείται αρκετά πάνω από το κανονικό, ενώ ούτε βροχοπτώσεις αναμένονται με τη ξηρασία να συνεχίζεται και τους πρώτους μήνες του 2024 στη χώρα μας. Προβλέψεις που ακόμη και η ίδια η Μετεωρολογική Υπηρεσία εύχεται να μην επαληθευτούν.
