«Η χαρακτική είντα που είναι για εμένα; Το οξυγόνο μου. Είναι σαν να γράφω ένα ποίημα αλλά αντί να είναι με λέξεις, εν με εικόνα.»
Στο πρόσωπό του είναι χαραγμένη θαρρείς όλη η Κύπρος. Η ιστορία, η φύση της, η λαϊκή της παράδοση, η πολιτιστική της κληρονομιά. Είναι ο Χαμπής Τσαγγάρης που για πάνω από μισό αιώνα χαράσσει πολιτισμό. Ο χαράκτης που βραβεύθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2023.
«Συγκινήθηκα πάρα πολλά τζαι μιάλη τιμή τζαι χαίρομαι γιατί ακούστηκε καλά το όνομα της Κύπρου στο εξωτερικό, θέλω να μοιραστώ τούτο το βραβείο με όλους τους φίλους μου, τους συνεργάτες μου, που τούτα ούλλα τα χρόνια ήταν μητά μου. Ούλλοι ρίζουν που τούτο το βραβείο, ούλλοι, διαφορετικά εν θα έρκετουν το βραβείο. Ευχαριστώ.»
Τον συναντήσαμε στο Μουσείο του στην Πλατανίσκια της επαρχίας Λεμεσού, εκεί όπου δημιουργεί και φυλάσσει έναν ανεκτίμητης αξίας πολιτιστικό θησαυρό.
Πως ξεκινήσατε να ασχολείστε με την χαρακτική;
Ξεκίνησα από τις πατάτες στο δημοτικό, που κάναμε πατατοτυπία, άρεσκε μου πάρα πολλά, εν άφηνα πατάτες της μάνας μου. Ύστερα, το επόμενο στάδιο ήταν όταν ήμουν αυτοδίδακτος ζωγράφος, εζωγράφιζα πάνω σε σέλοτεξ με την σπάτουλα τζαι μια φορά που ήθελα να φύω ένα χρώμα που εν μου άρεσκε, επήε πιο βαθκιά η σπάτουλα, εξύστηκε το σέλοτεξ τζαι είπα ‘τα μαυρογέριμα, εχάλασα το, είντα που εν να κάμω;’ Έξυσα άλλο λίο δίπλα, αλλό λίο τζαι άρεσε μου.
Χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει, κάθε του βήμα τον οδηγούσε στον δρόμο της τέχνης που θα γινόταν όλη του η ζωή, για να γνωρίσει λίγο αργότερα τον μέντορά του, τον Τάσσο.
«Εγνώρισε μας ένας κοινός μας φίλος τζαι είπε του ‘να σου γνωρίσω έναν χαράκτη’, η πρώτη φορά που άκουσα στη ζωή μου τη λέξη χαράκτης για εμένα. Επήα τη Δευτέρα με το ποδήλατο, εφόρτωσα τα στη μασκάλη μου τζαι οι πλάτζες στη σκάλα του ποδηλάτου τζαι επήα τζαι έπλωσα του τα τζαι είπε μου ο Τάσος ‘είσαι καλός, χρειάζεται μόνο να ‘ρθεις λίγο καιρό κοντά μου’. Για τούν’το ‘εσύ θα ‘ρθεις’, εγώ κάμνω του μνημόσυνο ως σήμερα.»
Πως του κάνετε μνημόσυνο;
Ίδρυσα τη Σχολή Χαρακτικής το ’95 στη μνήμη του Α. Τάσσου, του δασκάλου μου τζαι κάμνω δωρεάν μαθήματα σε όσους θέλουν, τώρα κάμνουμε, είμαστε μια ωραία ομάδα, γιατί όταν με κάλεσε στην Αθήνα έκαμνε μου δωρεάν μαθήματα, δεν έπιασε ούτε μια δραχμή που εμένα. Τζαι εγώ φυσικά χρωστώ του ευγνωμοσύνη όχι μόνο γιατί ήταν δωρεάν αλλά γιατί εστράτευσε με να γινώ χαράκτης, να κάμνω τούτα που κάμνω.
1982…η χαρακτική ήταν μια άγνωστη λέξη για τους πλείστους Κύπριους.
«Τούτο εν το πρώτο πιεστήριο που ήρτε στην Κύπρο, έφερα το εγιώ, πριν τούτο δεν είχε τίποτε τζαι ο τελωνειακός, ενόμιζε ήμουν παραχαράκτης. Τζι είπε μου, εν να τυπώνεις ριάλλια πας τούτη; Είπα του φίλε μου εν τζαι είμαι παραχαράκτης, εν χαράκτης που είμαι, αλλά δείχνει το πόσο εξέραμε για χαρακτική. Που τζείνο το σημείο ως σήμερα εγίναν τεράστια άλματα.»
Πιστός υπέρμαχος της πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις και την τέχνη του στις νεότερες γενιές…
«Η χαρακτική έχει πολλές τεχνικές και κάθε τεχνική έχει πολλές μεθόδους. Είναι τούτο που προσπαθεί να μάθει στον κόσμο σήμερα το Μουσείο Χαρακτικής που τα έχει τούτα ούλλα, μαζί με σπουδαία έργα κορυφαίων χαρακτών που ούλλον τον κόσμο.»
«Θέλω να κλάψω από αγάπη για σένα
Και να ’ναι Μάρτης με κρύο αγέρι
Και ζεστό δειλινό. Κι η νύχτα να
Ξεμπουμπουκιάζει τ’ αστέρια της σα μάτια ολάνοιχτα.
Θέλω να κλάψω από αγάπη για σένα.»
«Θέλω να κλάψω από αγάπη για εσένα, το ποίημα του Μιχάλη Πασιαρδή το οποίο ήμουν ο πρώτος που το άκουσε τζαι αμέσως είπα του Μιχάλη μου εν να σου το χαράξω γιατί έτζισε μου. Τζαι ξεκίνησα τζαι ό,τι λαλεί το ποίημα, εχάραξα το.»
Στα έργα του αποτυπώνεται η καθημερινότητα, αποτυπώνεται η τέχνη η ίδια, αποτυπώνεται η ιστορία.
«Τι κάμνω, κάμνω όσα εν γυρώ μου, όσα με απασχολούν, όσα μου διούν χαρά, όσα μου διούν λύπη, όσα μου διούν οργή, δηλαδή όσα εν γυρώ μας τζαι οι ομορφκιές της Κύπρου με τη φύση της τζαι οι παραδόσεις της με τα παραμύθκια της, με τους καλικάντζαρους τζαι με τα προβλήματα.»
Ως λαός έχουμε κάποια τραύματα, το κύριο μας τραύμα είναι η εισβολή, κάτι που κουβαλούμε γενικότερα, στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους κλπ. Θεωρείτε ότι εσείς, επειδή είστε πρόσφυγας, μέσα από την τέχνη σας, βοηθήσατε να φύγει αυτό το τραύμα ή να το εκφράσετε με διαφορετικό τρόπο;
Εν θα φύει ποτέ. Ποτέ εν θα φύει. Όσα έργα τζαι να κάνεις εν τζαμαί. Θέλω να στραφώ έσσω μου, γιατί εν μπορώ να στραφώ έσσω μου. Εν να φύει ποτέ τούτο το τραύμα; Θέλω να με θάψουν εις το χωρκό μου, δεν μπορούν να με θάψουν. Εν να φύει; Τούτο μεινίσκει μέσα μου τζαι εν να εν μόνιμο.
«Εν γεμάτος δράκους…τζαι τζαμαί που εν το χωρκό μου, η Κοντέα, εχάραξα το σπίτι που εγεννήθηκα τζαι επιάσαν μου το οι δράτζοι. Τζαι εσκοτώσαν την ειρήνη τζαι καρτερούμε να πάμε έσσω μας.»
Κι έχει έτοιμο τον χάρτη της ελπίδας…
«Περιστέρια της ειρήνης, όπως τον ονειρεύκουμαι να γινεί η Κύπρος μια μέρα.»
