Εφτά χρόνια απραξίας ήταν πολλά. Το Κυπριακό από το Κραν Μοντανά και εντεύθεν είχε περιπέσει σε χειμέρια νάρκη. Αυτό, μέχρι το 2023, μιας και το έτος που ετοιμάζεται να μας αποχαιρετήσει σε λίγες ημέρες, σηματοδότησε την ανακίνηση του εθνικού ζητήματος, βάζοντας το εκ νέου στις ράγες της πολιτικής ατζέντας.
Η εκλογή Νίκου Χριστοδουλίδη το 2023 στην Προεδρία της Δημοκρατίας, συνοδεύτηκε από την επανατοποθέτηση του Κυπριακού σε περίοπτη θέση. Οι ενέργειες που αναλήφθησαν απέδωσαν τους πρώτους καρπούς, καθώς από το νέο έτος, διορίζεται απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, σηματοδοτώντας, έστω και πρώιμα, τις πρώτες μετά από χρόνια εξελίξεις.
Το 2024, σηματοδοτεί μάλιστα τα 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή και συνεπακόλουθη κατοχή της Κύπρου. Μισός αιώνας Κυπριακού, και οι προκλήσεις, είναι και πάλι αρκετές. Η αισιοδοξία θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει πραγματικότητες, τόσο εντός, όσο και εκτός συνόρων. Προκλήσεις που θα παίξουν το δικό τους ρόλο στην πορεία των εξελίξεων.
Από το δίλλημα Μπάιντεν ή επιστροφή στην εποχή Τράμπ, στο «φλερτ» Ερντογάν-Μητσοτάκη μέχρι τις διπλές εκλογικές αναμετρήσεις στην Κύπρο.
Μια αλληλουχία γεγονότων που θα βρεθούν είτε δίπλα, είτε απέναντι από τις διεργασίες στο Κυπριακό, σε μια χρονιά που δεν αποκλείεται να αποδειχθεί καταλύτης, μισό ακριβώς αιώνα μετά την ανοικτή πληγή της τουρκικής εισβολής και κατοχής.
Με τη βοήθεια του επίκουρου καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Δρ. Γιάννου Κατσουρίδη, το AlphaNews.Live προσεγγίζει όλα τα κύρια γεγονότα που ενδέχεται να επηρεάσουν τις διεργασίες στο Κυπριακό, και πως όλα αυτά, ενδέχεται να καθορίσουν τις ίδιες τις εξελίξεις.
Με το βλέμμα στην Γκουεγιάρ
Πρώτες ημέρες του νέου έτους ο Αντόνιο Γκουτέρες αναμένεται να ανακοινώσει τον διορισμό της Μαρία Ανχέλα Ολγίν Γκουεγιάρ, ως απεσταλμένης για το Κυπριακό. Στο πρόσωπο της πρώην Υπουργού Εξωτερικών της Κολομβίας, η Λευκωσία προσβλέπει σε εξελίξεις. Μετά από χρόνια, σπάει ο πάγος της απραξίας.
«Το μεγάλο ζήτημα είναι με ποιους όρους εντολής θα έρθει η κα. Κουεγιάρ και πως θα συμπεριφερθεί στο τραπέζι των συζητήσεων» σχολιάζει ο κ. Κατσουρίδης, επικαλούμενος αντίστοιχες πρωτοβουλίες του παρελθόντος, οι οποίες κατέληγαν σε αποτυχία.
Είτε προσωπικός απεσταλμένος του ΓΓ του ΟΗΕ, είτε ειδικός απεσταλμένος του ΓΓ ή Συμβουλίου Ασφαλείας το καθοριστικό είναι οι όροι εντολής και η επί του πρακτέου συμπεριφορά. Αλλιώς είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να διολισθήσουμε σε μια συζήτηση ικανοποίησης των τουρκικών απαιτήσεων για δύο κράτη και κυριαρχική ισότητα.
Ένας «άλλος» Ερντογάν
Το τέλος του 2023 έφερε και μια αλλαγή στις σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας. Το πρόσφατο ταξίδι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα έδειξε πως, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο, η Άγκυρα επιθυμεί την εξομάλυνση των σχέσεων με την Ελλάδα, και την οικοδόμηση μιας θετικής ατζέντας. Ήδη το έτος που μας αφήνει, δεν συνοδεύτηκε με υψηλές εντάσεις στο Αιγαίο, ούτε και στην κυπριακή ΑΟΖ.
Πόσο αυτό είναι μια ειλικρινής μεταστροφή του Τούρκου Πρόεδρου, αλλά και πως μπορεί να επηρεάσει το Κυπριακό μια τέτοια αλλαγή στις σχέσεις των δυο χωρών, θα διαφανεί βεβαίως το 2024.
Η εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών σίγουρα μπορεί να λειτουργήσει υποβοηθητικά στις προσπάθειες επίλυσης του κυπριακού. Να λειτουργήσει δηλαδή ως ένα θετικό spillover effect. Αυτό όμως δεν είναι μηχανιστικό και δεδομένο. Διότι από την άλλη πλευρά, υπάρχει και ο κίνδυνος να αποσυνδεθεί το κυπριακό από την ατζέντα των ελληνοτουρκικών και να εξαιρεθεί ως προϋπόθεση για βελτίωση των σχέσεων Τουρκίας-Ελλάδας και έτσι να χαθεί ένας σημαντικός μοχλός πίεσης και κίνητρο στην Τουρκία για να συμβάλει στην επίλυση του κυπριακού. Αντικειμενικά, πολλά θα εξαρτηθούν από τη στάση και τις επιλογές της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Ο παράγοντας ευρωτουρκικά
Μια από τις πρώτες ενέργειες του Νίκου Χριστοδουλίδη όταν ανέλαβε τα ηνία του κράτους, ήταν να εμπλέξει άμεσα και ενεργά την Ευρωπαϊκή Ένωση στις διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού. Η αρχική επιθυμία για διορισμό απεσταλμένου της Ένωσης φαίνεται πλέον να ατονεί, ωστόσο η Κύπρος ως κράτος-μέλος, επιθυμεί να αξιοποιήσει αυτό το δεδομένο προς όφελος του εθνικού ζητήματος.
Μπορεί ωστόσο η Ευρώπη των 27, να αποτελέσει καταλύτη των εξελίξεων; Πως βλέπει η ίδια την Τουρκία, αλλά και πως μπορεί να ανταποκριθεί ανάμεσα σε δυο εν εξελίξει πολέμους (Ουκρανία, Μέση Ανατολή);
Το αναμενόμενο σενάριο για το 2024 κατά τον κ. Κατσουρίδη, είναι και οι δυο πλευρές, ΕΕ και Τουρκία, όπωςς προσπαθούν να βελτιώνουν τις σχέσεις τους. Εκτιμώντας πως τα ευρωτουρκικά, κινούνται σε μια παρόμοια λογική με τα ελληνοτουρκικά, μιας και οι δύο πλευρές έχουν συμφέρον να διατηρούν ομαλές σχέσεις.
Πως αναμένεται όμως να προκύψει διασύνδεση του κυπριακού με την πορεία των σχέσεων Ευρώπης-Τουρκίας;
Στο βαθμό που η βελτίωση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας περνά μέσα από το κυπριακό και υποβοηθά την επίλυση του στα πλαίσια των αποφάσεων του ΟΗΕ σίγουρα αποτελεί θετικό στοιχείο. Δυστυχώς δεν διαφαίνεται μια τέτοια πορεία. Τόσο επειδή αντιδρά έντονα η Τουρκία, κυρίως, όμως, διότι η ίδια η ΕΕ δεν φαίνεται να επιθυμεί μια τέτοια προσέγγιση. Για την Κύπρο αποτελεί μεγάλο στοίχημα να καταφέρει να μπορέσει να συνδέσει την πορεία της Τουρκίας προς την ΕΕ με απτό και συγκεκριμένο τρόπο με τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού.
Μπάιντεν ή Τράμπ
Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση των ΗΠΑ, τα βλέμματα όλου του πλανήτη στρέφονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Και εδώ η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Ίσως γιατί υπάρχει η ελπίδα πως ένας νέος πρόεδρος, θα ασχοληθεί με το Κυπριακό περισσότερο από τον προκάτοχο του. Ίσως πάλι γιατί η Τουρκία, ασχέτως της πολιτικής των ίσων αποστάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό «χαρτί».
Μια πιθανή επιστροφή σε πολιτικές Τραμπ, τι θα μπορούσε να σημαίνει; Σε αυτό το ερώτημα ο κ. Κατσουρίδης εξηγεί πως
Αν αναλογιστούμε τις προσεγγίσεις του Τραμπ για την ανάγκη μείωσης του διεθνούς αποτυπώματος των ΗΠΑ (απομονωτισμός και America First) και το ότι έχουμε δύο ανοικτά πολεμικά μέτωπα και τεράστια ένταση στις σχέσεις της συλλογικής Δύσης με την Ρωσία, πιθανή εκλογή του, ή κάποιου που θα στηρίξει και θα έχει παρόμοιες απόψεις, ενδεχομένως να αλλάξει τις ισορροπίες ισχύος.
Πως όμως οι όποιες ισορροπίες σε διεθνές επίπεδο, μπορούν να επηρεάσουν το Κυπριακό. Η Λευκωσία με απλά λόγια, μπορεί να ελπίζει σε κάτι, ανεξαρτήτως νικητή;
Για την Κύπρο και το κυπριακό νομίζω έχουμε καεί πολλές φορές αναμένοντας καμπάνες να ηχήσουν από την όποια αλλαγή κυβέρνησης στις ΗΠΑ που πρέπει να μας κάνει πιο σοφούς και μετρημένους στις προσδοκίες μας.
Κυπριακό και μια διπλή εκλογική αναμέτρηση
Την ώρα που θα γίνεται προσπάθεια να σπάσει το αδιέξοδο στο Κυπριακό, τα κόμματα θα πρέπει να καταρτίσουν ψηφοδέλτια. Καθώς τον Ιούνιο οι πολίτες θα πρέπει να αναδείξουν τους τοπικούς τους άρχοντες, αλλά και τους έξι ευρωβουλευτές που θα τους αντιπροσωπεύουν στο Ευρωκοινοβούλιο.
Και στην προκειμένη περίπτωση, το ερώτημα είναι περισσότερο σύνθετο. Αφενός, υπάρχει ο κίνδυνος το ενδιαφέρον να μετατοπιστεί στα των εκλογών, και αφετέρου οι κάλπες να αλλάξουν συσχετισμούς πολιτικών δυνάμεων; Ειδικά στο δεύτερο ερώτημα, μια ανακατανομή των δυνάμεων, μπορεί να σημαίνει και κάτι για το ίδιο το Κυπριακό;
Αρκετά ερωτήματα είναι ανοικτά, όπως το αν θα κρατηθούν εκλογικά τα κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση, αν θα ευνοηθεί η αντιπολίτευση, αν θα συνεχίσει την ανοδική της πορεία η κυπριακή ακροδεξιά, και τι παρουσία θα καταγράψουν οι νεοδημιούργητοι σχηματισμοί όπως το Volt.
«Όλα αυτά θα καταγράψουν τάσεις ως προς το νέο (;) ισοζύγιο ισχύος για τις επόμενες και πιο καθοριστικές εκλογικές μάχες» καταλήγει ο κ. Κατσουρίδης.
