Στον πάτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατατάσσεται η κυπριακή δικαιοσύνη, παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία της έκθεσης «The 2023 EU Justice Scoreboard». Που οφείλεται αυτό και τι μας δείχνει;
Μιλήσαμε με την νομικό Δρ. Έλενα Καπαρδή, ώστε να μας εξηγήσει τον στόχο της ευρωπαϊκής έκθεσης, αλλά και να εξηγήσει τους λόγους που έρχεται τελευταία στην κατάταξη η Κύπρος.
Ποιος είναι ο στόχος της έκθεσης «The 2023 EU Justice Scoreboard»;
Στόχος της έκθεσης είναι η ετήσια επισκόπηση δεικτών με τους οποίους αξιολογούνται, συγκριτικά, τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης της ΕΕ. Οι δείκτες αφορούν τις ενότητες αποδοτικότητα, ποιότητα και ανεξαρτησία των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και υποενότητες όπως η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης, προώθηση αποδοτικών και προσβάσιμων συστημάτων δικαιοσύνης. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται ένα ετήσιο συγκριτικό πληροφοριακό εργαλείο το οποίο διευκολύνει το έργο στα κράτη μέλη στο να βελτιώσουν την απονομή της δικαιοσύνης. Δεν είναι βεβαίως μια συνολική ενιαία κατάταξη των μελών αλλά συμπεράσματα ως προς τους άξονες της έκθεσης .
Πως σχολιάζετε την κατάταξη της Κύπρου στην έκθεση;
Δυστυχώς, παρά τις πρόσφατες νομοθετικές αλλαγές στην μεταρρύθμιση της Δικαιοσύνης στην Κύπρο, και τις προσπάθειες πολλών αρχών και φορέων σε κρατικό και Ευρωπαικό επίπεδο, η κατάταξη της Κύπρου είναι απογοητευτική.
Αρχικά να πούμε ότι η απουσία διαθεσιμότητας στατιστικών δεδομένων σε αρκετές ενότητες είναι ένα γεγονός στο οποίο το κράτος άμεσα πρέπει να ανταποκριθεί. Χωρίς την εμπεριστατωμένη συμπλήρωση των δεδομένων και την παροχή καλύτερων στατιστικών στοιχείων για την δικαιοσύνη δεν θα μπορέσει να καλυφτεί το κενό που υπάρχει σήμερα, σε σχέση με την απεικόνιση της δικαιοσύνης στην Κύπρο.
Πιο γενικά, επί το πλείστο η Κύπρος βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις σε (1) θέματα αποδοτικότητας, δηλαδή την ικανότητα των Δικαστηρίων να μπορούν να αντιμετωπίζουν τον φόρτο εργασίας ειδικότερα όσον αφορά στις αστικές, διοικητικές και εμπορικές διαφορές, και (2) στην προσβασιμότητα της Δικαιοσύνης με ειδικές ρυθμίσεις σε θύματα βίας (3) Στον αριθμό δικαστών (αλλά αποτυπώνεται μια αυξητική τάση) και (4) Διαθεσιμότητα κατάρτισης για δικαστές στην επικοινωνία.
Ειδικά απογοητευτική η θέση της Κύπρου στην χρήση ψηφιακών εργαλείων, όπως η δυνατότητα των δικαστηρίων να επικοινωνούν ηλεκτρονικά μεταξύ τους, καθώς και τους επαγγελματίες του νομικού κλάδου με το δικαστήριο. Όπως αναδεικνύει και η ίδια η έκθεση αυτό μπορεί να μειώσει την χρήση φυσικής παρουσίας και φυσικά δικαστικών διαδικασιών.
Υπάρχουν κάποια θετικά αποτελέσματα;
Βεβαίως- παρόλο που βλέπουμε συγκριτικά ότι η Κύπρος δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει τον αριθμό δικαστικών διαδικασιών, υπάρχει σημαντική βελτίωση από το 2020. Επίσης να τονίσουμε ότι οι αλλαγές οι οποίες θα εκτιμούσε κάποιος ότι θα επιφέρουν βελτίωση στην στατιστική εικόνα των δεικτών, όπως η προκήρυξη νέων θέσεων Δικαστών, την δημιουργία Σχολής Δικαστών και ειδικότερα περισσότερη προσβασιμότητα στην Δικαιοσύνη με το σύστημα e-justice δεν θα μπορούσαν να αξιολογηθούν ακόμη αφού τα δεδομένα της έκθεσης αφορούν την περίοδο 2012-2021.
Η ανάγκη για την βελτίωση της Δικαιοσύνης στην Κύπρο είναι ένας αγώνας που ξεκίνησε με την έκθεση Πική το 1989. Αργότερα ακολούθησαν και άλλες εκθέσεις από το Δικαστικό σώμα, ακαδημαϊκές μελέτες, Ευρωπαϊκά κονδύλια και ενέργειες από πολλούς φορείς και αρχές. Όλοι με στόχο την βελτίωση της Δικαιοσύνης αλλά και την πρόσφατη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης.
Η εικόνα της Κύπρου όμως στην έκθεση δεν αντικατοπτρίζει τον αγώνα που γίνεται στην βελτίωση της Δικαιοσύνης. Κατά την άποψη μου αυτό οφείλεται σε ένα μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η γενική κυβέρνηση δεν επενδύει στα Δικαστήρια. Όπως καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στην έκθεση του Scoreboard, η Κύπρος είναι στη τελευταία θέση στους δείκτες συνολικών δαπανών της Κυβέρνησης ανά κάτοικο και σε ποσοστό του ΑΕΠ (Διάγραμμα 32 & 33). Αν αυτή η προσπάθεια μεταρρύθμισης και βελτίωσης της δικαιοσύνης θα είναι ουσιαστική και ποιοτική -η δικαιοσύνη πρέπει να γίνει προτεραιότητα σε επίπεδο κρατικού προϋπολογισμού. Δεν πρέπει να φαίνεται αλλά και να είναι η δικαιοσύνη στόχο της κυβέρνησης. Μόνο έτσι μπορούν αληθινά να υπάρξουν τομές και να βελτιωθεί η δικαιοσύνη στην χώρα μας.
