της Χαρούλας Αλέξη
Τα τελευταία χρόνια η χώρα μας συμμετέχει στην κοινή αγροτική πολιτική της Ε.Ε, ένα στρατηγικό σχέδιο που στόχο έχει τη στήριξη των γεωργών, δίνοντας τους οικονομική ανάσα και κίνητρα για να συνεχίζουν την ενασχόληση τους με τον κλάδο, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την επισιτιστική ασφάλεια της Ευρώπης.
Για όλα όσα κέρδισε η Κύπρος και όσα προτίθεται να πράξει το αμέσως επόμενο διάστημα το Υπουργείο Γεωργίας μετά και την καταχώρηση του χαλουμιού ως ΠΟΠ, απαντά ο Υπουργός Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Πέτρος Ξενοφώντος.
Από την αρχή του 2023 τρέχει η δεύτερη φάση του Στρατηγικού Σχεδίου της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι και το 2027. Να εξηγήσουμε τι είναι η ΚΑΠ, γιατί είναι ξεχωριστός ο ρόλος του σχεδίου για τη χώρα μας και πως επωφελείται ο αγροτικός κόσμος από αυτό;
Το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2023 – 2027 αποτελεί το βασικότερο εργαλείο του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος μέσω του οποίου ασκείται η αγροτική πολιτική στον τόπο μας. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα, συνολικού ποσού €454 εκ. που παρέχει ευκαιρίες επιχορήγησης που καλύπτουν όλο το φάσμα της πρωτογενούς παραγωγής αλλά και της ανάπτυξης της υπαίθρου γενικότερα.
Η Κοινή Αγροτική Πολιτική αποτελεί ένα κοινό πλαίσιο κανόνων και δυνατοτήτων χρηματοδότησης, το οποίο είναι ενιαίο για όλα τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξιοποιώντας αυτό το κοινό πλαίσιο και λαμβάνοντας τις ιδιαίτερες συνθήκες και τα χαρακτηριστικά του γεωργικού τομέα της Κύπρου, έχουμε καταρτίσει το πολυετές Στρατηγικό Σχέδιο ΚΑΠ επιδιώκοντας να εξυπηρετήσουμε τους κεντρικούς στόχους που έχουμε θέσει: την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού τομέα, την διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στην ύπαιθρο.
Ο αγροτικός κόσμος μπορεί να αξιοποιήσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης που παρέχονται συμμετέχοντας στις Παρεμβάσεις που προκηρύσσονται και ανακοινώνονται από το Υπουργείο μας. Αναφέρω ενδεικτικά την ετήσια συμμετοχή των γεωργών μας στις εκταρικές παρεμβάσεις του Σχεδίου, όπου οι γεωργοί μας λαμβάνουν σημαντικές ενισχύσεις για την τήρηση αυξημένων περιβαλλοντικών δεσμεύσεων στις εκμεταλλεύσεις τους καθώς και την συμμετοχή τους στα επενδυτικά μέτρα όπου παρέχονται σημαντικές ενισχύσεις για τον εκσυγχρονισμό των γεωργικών και κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων.
Ποια είναι τα κίνητρα του σχεδίου για τους νέους αγρότες; Υπάρχει ενδιαφέρον;
Οι νέοι βρίσκονται στο επίκεντρο της πολιτικής μας στόχευσης αφού θεωρούμε ότι μέσω της στήριξης τους επιτυγχάνονται οι βασικοί στόχοι που έχουμε θέσει ως Υπουργείο και διασφαλίζεται η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του πρωτογενή τομέα. Το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Αγροτικής Πολιτικής περιλαμβάνει ειδικό μέτρο για την στήριξη της εγκατάστασης νέων γεωργών στο γεωργικό τομέα, το οποίο προβλέπει την παραχώρηση εφάπαξ ποσού για την έναρξη της δραστηριοποίησης τους ως κατά κύριο επάγγελμα γεωργοί. Το εφάπαξ ποσό που παραχωρείται στους νέους αγρότες πρώτης εγκατάστασης δύναται να ανέλθει στις
€50.000. Επιπρόσθετα, οι νέοι μας λαμβάνουν υψηλότερο ποσοστό ενίσχυσης επί των επιλέξιμων δαπανών τους στο πλαίσιο των επενδυτικών μέτρων καθώς και ψηλότερο μέγιστο ποσό ενίσχυσης, το οποίο ανέρχεται στις €600.000 ανά αίτηση. Παράλληλα, οι αιτήσεις που προέρχονται από νέους λαμβάνουν υψηλή μοριοδότηση κατά την εξέταση των επενδυτικών προτάσεων τους αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό τις πιθανότητες έγκρισης της αίτησης τους.
Το ενδιαφέρον που παρουσιάζεται από τους νέους μας για εγκατάσταση ως αρχηγοί νέας γεωργικής ή κτηνοτροφική εκμετάλλευσης είναι ιδιαίτερα υψηλό. Ενδεικτικά να αναφέρω ότι στο πλαίσιο της β’ προκήρυξης του Μέτρου 6.1, που πραγματοποιήθηκε το 2022 υπήρξε έντονο ενδιαφέρον σε βαθμό που ξεπεράστηκε κατά πολύ το αρχικό διαθέσιμο ποσό των €5 εκ. Ως Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος θεωρήσαμε ως ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός αυτό και μεριμνήσαμε για τον διπλασιασμό του ποσού της προκήρυξης , έτσι ώστε να εγκριθούν όλες οι αιτήσεις των νέων που πληρούσαν τα κριτήρια συμμετοχής στο μέτρο. Από τον Ιούλιο μέχρι και σήμερα, έχουν αποσταλεί πέραν των 225 εγκρίσεων από τον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών και οι δικαιούχοι αυτοί έχουν αρχίσει να δημιουργούν τις δικές τους εκμεταλλεύσεις. Να σημειώσω επίσης ότι, στο ίδιο διάστημα, αποστάληκαν 460 εγκρίσεις συνολικού ύψους €55 εκ. σε αιτητές που προτίθενται να προβούν σε επενδύσεις εκσυγχρονισμού. Οι δικαιούχοι στο επενδυτικό μέτρο είναι στην πλειονότητα τους νέοι οι οποίοι εγκαθίστανται για πρώτη φορά ή και υφιστάμενοι γεωργοί νεαρής ηλικίας.
Το τελευταίο διάστημα, ο τομέας της γεωργίας και της κτηνοτροφίας βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις και δυσκολίες εξαιτίας της ακρίβειας αλλά και της κλιματικής αλλαγής, με τους γεωργοκτηνοτρόφους να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και να ζητούν στήριξη για να κρατηθούν βιώσιμοι. Ποιες ενέργειες κάνει το Υπουργείο για να ανακουφίσει τον αγροτικό κόσμο; Η ΚΑΠ συμβάλλει;
Τα τελευταία 4 χρόνια γίναμε μάρτυρες σημαντικών προκλήσεων. Το 2020 είχαμε την πανδημία της covid-19 η οποία επηρέασε τον τρόπο ζωής όλης της ανθρωπότητας με τεράστιες συνέπειες σε όλους τους τομείς δραστηριότητας μεταξύ των οποίων και ο τομέας των τροφίμων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία με τις γεωπολιτικές του προεκτάσεις επηρεάζει το κόστος ενέργειας και καυσίμων τα οποία οδηγούν σε τεράστιες αυξήσεις και σε άλλα βασικά χρειώδη (π.χ λιπάσματα). Η Ουκρανία ως μια από τις μεγαλύτερες παραγωγικές χώρες δημητριακών και ελαιούχων φυτών επηρέασε τις διεθνείς τιμές δημητριακών κλπ. Την ίδια στιγμή παρατηρούμε αύξηση σε δυσμενή κλιματικά φαινόμενα ως συνέπεια της κλιματικής αλλαγής τα οποία μειώνουν την παραγωγή και επιφέρουν πλήγμα στο γεωργικό εισόδημα. Αυτές τις μέρες βλέπουμε να εξελίσσεται ακόμη ένας πόλεμος στην γειτονιά μας ο οποίος αναμένεται και αυτός να έχει σημαντικές γεωπολιτικές προεκτάσεις με τον τομέα της ενέργειας να αναμένεται ότι θα μας επηρεάσει σημαντικά.
Η κάθε πρόκληση που αντιμετωπίσαμε είχε διαφορετικές συνέπειες και διαφορετικές επιπτώσεις στον κάθε κλάδο παραγωγής. Για παράδειγμα με την πανδημία αντιμετωπίσαμε προβλήματα διάθεσης προϊόντων. Με την κρίση λόγω των συνεπειών του πολέμου στην Ουκρανία παρατηρείται μείωση στην παραγωγή αφού το κόστος παραγωγής έχει αυξηθεί σημαντικά. Τα προβλήματα αφορούν κάποια προϊόντα όπου η αύξηση του κόστους παραγωγής δεν μπορεί να μετακυλήσει στους καταναλωτές. Σε σχέση με την κλιματική αλλαγή παρατηρούμε αύξηση στην συχνότητα φαινομένων παγετού, χαλαζιού, ανομβρίας με συνέπεια ζημιές στην γεωργική παραγωγή.
Σε κάθε περίπτωση το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος έλαβε και λαμβάνει μέτρα για στήριξη των γεωργών και κτηνοτρόφων μας. Για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας αποφασίστηκε μεγάλος αριθμός έκτακτων μέτρων στήριξης συνολικού προϋπολογισμού 23,8 εκ ευρώ. Αντίστοιχα αποφασίστηκαν σημαντικά έκτακτα μέτρα στήριξης για την κρίση ως συνέπεια του πολέμου στην Ουκρανία συνολικού ποσού 25,3 εκ ευρώ.
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και οι συνέπειες της στο γεωργικό εισόδημα αντιμετωπίζονται μέσω των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων. Από τον Αύγουστο του 2019 εφαρμόζονται τα διευρυμένα σχέδια και μέχρι σήμερα έχουν καταβληθεί αποζημιώσεις 32,1 εκ ευρώ.
Πέραν την στήριξης των αγροτών μας το ΥΓΑΑΠ μέσω παρεμβάσεων της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής στοχεύει στην μείωση της εξάρτησης των αγροτών μας από το κόστος ενέργειας. Στηρίζουμε με ενίσχυση ύψους 75% στο κόστος εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων. Την ίδια στιγμή θέλουμε οι αγρότες μας να προστατεύσουν τις καλλιέργειες τους από έντονα καιρικά φαινόμενα και κυρίως χαλάζι ενισχύοντας και πάλι με 75% το κόστος εγκατάστασης αντιχαλαζικών δικτύων.
Στην νέα προγραμματική περίοδο 2023 – 2027 έχουμε συμπεριλάβει ειδική παρέμβαση με την οποία θα μπορούν να ενισχυθούν επιπρόσθετες επενδύσεις.
Μετά από προσπάθειες χρόνων η Κυπριακή Δημοκρατία κατάφερε να καταχωρίσει το χαλούμι ως ΠΟΠ. Δυο σχεδόν χρόνια μετά, πως αποτιμάται για την οικονομία της χώρας αλλά και για τους ίδιους του παραγωγούς αυτή η εξέλιξη;
Η καταχώριση της ονομασίας Χαλλούμι στο ευρωπαϊκό Μητρώο των ονομασιών προέλευσης και γεωγραφικών ενδείξεων αποτελεί ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα για την Κυπριακή Δημοκρατία. Αφενός, αποτελεί το εργαλείο προστασίας και διαφύλαξης της ονομασίας του παραδοσιακού κυπριακού τυριού και τροχοπέδι σε κάθε προσπάθεια σφετερισμού της φήμης και της εμπορικότητας του. Αναμφίβολα, η ευρωπαϊκή αγορά μέχρι το 2021 κατακλυζόταν από τυριά σχάρας τα οποία είτε έφεραν στην ετικέτα τους αυτή καθ΄αυτή την ονομασία Χαλλούμι είτε παρώνυμα αυτής, με απώτερο στόχο τον προσεταιρισμό μέρους της αγοράς του αυθεντικού κυπριακού προϊόντος.
Αφετέρου δε, είναι αξιοσημείωτο ότι μέσα στο θολό τοπίο των σχέσεων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων το οποίο επικρατεί τα τελευταία χρόνια, το παραδοσιακό αυτό προϊόν αποτέλεσε το σημείο σύγκλισης και συνεργασίας των δύο πλευρών.
Περαιτέρω, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι ενώ η συνολική ετήσια παραγωγή φαίνεται να προσεγγίζει, κατά τα τελευταία τρία χρόνια σε ένα ανώφλι, η αξία του προϊόντος ακολουθεί αντίθετη πορεία. Συγκεκριμένα, από τον πρώτο χρόνο της καταχώρισης, δηλαδή το 2021, όπου η αξία του εξαγόμενου Χαλουμιού ήταν της τάξης των €6,7 ανά κιλό το 2023 φαίνεται να ανεβαίνει κατά περίπου 20% και να πωλείται στην τιμή των €8,1 ανά κιλό. Η αύξηση αυτή μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην ευρωπαϊκή αναγνώριση της ποιότητας του Χαλλουμιού και φαίνεται ότι μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο της αξιακής του αναγνώρισης για την προσέγγιση νέων αγορών.
Σε κάθε περίπτωση το Υπουργείο μας βρίσκεται στο πλευρό όλων των παραγωγών (κτηνοτρόφων και τυροκόμων) παρέχοντας προστασία στην ΠΟΠ Χαλλούμι μέσω της αξιοποίησης των μηχανισμών που παρέχει η ευρωπαϊκή ένωση. Μέχρι σήμερα έχει σταματήσει η κακόβουλη χρήση της ονομασίας Χαλλούμι σε αρκετά μιμητικά προϊόντα που παράγονταν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί και θα εντατικοποιηθεί ακόμα περισσότερο ώστε να διαφυλαχθούν τα συμφέροντα των κύπριων παραγωγών.
Τέλος, δεν θα πρέπει να θεωρείται λιγότερο σημαντικό ότι η καταχώριση και η προστασία της ΠΟΠ χαλλούμι στην Eυρωπαϊκή Ένωση έχει ανοίξει τις πόρτες για την προστασία της ονομασίας και σε Τρίτες Χώρες, γεγονός εξέχουσας σημασίας για το μέλλον του παραδοσιακού μας προϊόντος.
Αφού πλέον κερδίσαμε το χαλούμι, ποια άλλα προϊόντα θα επιδιώξει το Υπουργείο να καταχωρίσει ως ΠΟΠ;
Η Κυβέρνηση προωθεί την καταχώριση στο μητρώο γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ, παραδοσιακών προϊόντων της Κύπρου που ξεχωρίζουν και έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά με στόχο να διαφυλάξει τη μοναδική τους ταυτότητα, να αυξήσει την προοπτική εξαγωγών τους στις διεθνείς αγορές και να προσφέρει υψηλότερες τιμές στον παραγωγό, δημιουργώντας ταυτόχρονα νέες ευκαιρίες απασχόλησης των κατοίκων της περιοχής παραγωγής, στηρίζοντας την τοπική οικονομία. Προς αυτή την κατεύθυνση, παρέχεται η δυνατότητα ενίσχυσης για συνεργασίες μεταξύ των παραγωγών για την ετοιμασία τεχνικών φακέλων για προϊόντα ΠΟΠ/ΠΓΕ μέσω συγκεκριμένου Μέτρου του Στρατηγικού Σχεδίου για την Κοινή Αγροτική Παραγωγή 2023-2027.
Μέχρι σήμερα έχουν καταχωρισθεί δέκα ονομασίες ως *ΠΟΠ/ΠΓΕ αριθμός πολύ ικανοποιητικός για το μέγεθος της χώρας μας. Ενώ στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκονται υπό εξέταση οι τεχνικοί φάκελοι για τέσσερα ακόμη προϊόντα: τα Τερτζιελλούθκια, το Ροδόσταγμα Αγρού , η Κυπριακή Πατάτα Κοκκινογής και τα Χαλίτζια Τηλλυρίας.
* ( ΠΟΠ: Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) ( ΠΓΕ : Προστασία Γεωγραφικής Ένδειξης )
Πως αποτιμάται η πορεία της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής για το 2023 και ποιος ο στόχος της Κύπρου για το 2024;
Από την 1η Ιανουαρίου 2023 άρχισε να εφαρμόζεται το Στρατηγικό Σχέδιο Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2023-2027 στη βάση του νέου κανονιστικού πλαισίου. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα πέτυχαμε να προβούμε σε προκηρύξεις για όλα τα εκταρικά και κεφαλικά μέτρα που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο. Έχουν παραληφθεί πέραν των 30.000 αιτήσεων από τους γεωργούς μας στο πλαίσιο της Ενιαίας Αίτησης Εκταρικών Επιδοτήσεων αλλά και τον κεφαλικών μέτρων, οι οποίες και εξετάζονται έτσι ώστε να αρχίσουν από τις αρχές Δεκεμβρίου 2023 οι μαζικές πληρωμές προς του δικαιούχους. Αναμένουμε εντός Δεκεμβρίου 2023 να καταβληθούν πέραν των €60 εκ. στον αγροτικό μας κόσμο ως αντιστάθμισμα για τις περιβαλλοντικές και άλλες δεσμεύσεις που εφαρμόζουν στις εκμεταλλεύσεις τους και γενικότερα για τις θετικές υπηρεσίες που προσφέρουν στο περιβάλλον και την κοινωνία.
Για το έτος 2024 προγραμματίζουμε την προκήρυξη όλων των υπόλοιπων παρεμβάσεων, περιλαμβανομένων και των επενδυτικών παρεμβάσεων ενώ ταυτόχρονα σκοπεύουμε να επαναπροκηρύξουμε όλες τις εκταρικές και κεφαλικές παρεμβάσεις που προκηρύχθηκαν το 2023. Με αυτό τον τρόπο θα δώσουμε τη δυνατότητα σε γεωργούς που για κάποιους λόγους δεν συμμετείχαν στις φετινές προκηρύξεις να το πράξουν το 2024.
Πρόσθετα προσβλέπουμε σε εντατικοποίηση των πληρωμών στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης ανάλογα με την πρόοδο στην υλοποίηση των εγκεκριμένων επενδύσεων στο πλαίσιο του επενδυτικού μέτρου.
