Του Χριστόφορου Νέστορος
Οδός Ερμού, 2 τα ξημερώματα του Σαββάτου της 21ης Δεκεμβρίου 1963. Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί που περιπολούν στον Τακτακαλά σταματούν για έλεγχο ένα Volkswagen με επιβάτες Τουρκοκύπριους που επέστρεφαν από νυχτερινή έξοδο.
Σαν σήμερα, απ’ αυτό ακριβώς το σημείο, ξεκίνησε πριν από 59 χρόνια η αντίστροφη μέτρηση, για την διχοτόμηση της Κύπρου.
Νίκος Κόσιης - Επιτελάρχης Οργάνωσης Ακρίτας – Βουλευτής
Ζήτησε η Αστυνομία να ερευνήσει ένα όχημα που κινείτο ύποπτα, οι Τούρκοι αντίδρασαν δεν δέχθηκαν την έρευνα και μάλιστα άρχισαν να επιτίθενται εναντίον των δικών μας.
Πέτρος Παπαπολυβίου - Ακαδημαϊκός, Ιστορικός
Οι Τουρκοκύπριοι αρνούνται να ελεχθούν από τους Ελληνοκύπριους, λένε θέλουμε δικούς μας αστυνομικούς
Φοβούμενοι το πλήθος που συγκεντρώθηκε στην περιοχή οι αστυνομικοί καλούν ενισχύσεις από την Πύλη Πάφου. Επί τόπου σπεύδει ο αστυνομικός διευθυντής Λευκωσίας Μιχαλάκης Παντελίδης.
Η Τζεμαλιέ Εμιραλή που επέστρεφε εκείνη την ώρα στο σπίτι της, έσπευσε να υπερασπιστεί τον Ζεκί και επιτέθηκε στους αστυνομικούς. Η κατάσταση βγαίνει σύντομα εκτός ελέγχου. Σημειώνεται ανταλλαγή πυροβολισμών. Από τις σφαίρες Ελληνοκύπριου αστυνομικού πέφτουν νεκροί ο Ζεκί και η Τζεμαλιέ.
Πέτρος Παπαπολυβίου - Ακαδημαϊκός, Ιστορικός
Πάνω στον καβγά έπεσαν πυροβολισμοί και εκεί στην συμπλοκή σκοτώθηκε η Τζεμαλιέ, μια Τουρκοκύπρια που εργαζόταν ως πόρνη.
Τα γεγονότα της 21ης Δεκεμβρίου πυροδότησαν ένα κύκλο δικοινοτικής βίας, ο οποίος εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το νησί. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν στις 23 και 24 Δεκεμβρίου. Η Λευκωσία μετατρέπεται σε πεδίο μάχης.
Τα ματωμένα Χριστούγεννα
Η Ομορφίτα ήταν η περιοχή που βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Μέχρι τις 24 Δεκεμβρίου Τουρκοκυπριακές ένοπλες δυνάμεις είχαν καταλάβει σχεδόν εξολοκλήρου το μικτό προάστιο, στο οποίο εγκλωβίζονται δεκάδες οικογένειες Ελληνοκυπρίων.
Πέτρος Παπαπολυβίου - Ακαδημαϊκός, Ιστορικός
Εστάλη μια ομάδα δικών μας ενόπλων με τον Ολύμπιο ο οποίος εγκλωβίστηκε και αυτός καθώς μιλάμε για ομάδες 20-30 ατόμων
Στόχος τους ήταν να επεκτείνουν τον τουρκικό θύλακα στα βόρεια προάστια της πρωτεύουσας.
Νίκος Κόσιης - Επιτελάρχης Οργάνωσης Ακρίτας – Βουλευτής
Άρχισαν να βάλλουν στις αστυνομικές πολυκατοικίες, έγιναν μάχες εκεί, έτρεξε η αστυνομία και ο στρατός και τους απωθήσαν.
Πέτρος Παπαπολυβίου - Ακαδημαϊκός, Ιστορικός
Οι μάχες γενικεύθηκαν εδώ πίσω μας είναι η βιομηχανία παγωτών Ρέτζις, εγκαταστάθηκε ένα οπλόβολυβόλο Μπρεντ που ήταν μεγάλη υπόθεση για εκείνη την περίοδο.Νίκος Κόσιης - Επιτελάρχης Οργάνωσης Ακρίτας – Βουλευτής
Είμασταν σε πόλεμο, επί καθημερινής βάσεως, μέρα και νύχτα δεν κοιμόμασταν. Είχαμε όμως έναν στρατό που ήταν εθελοντές, αλλά ήταν γενναίοι είχαν ψυχή.
Η έφοδος της ομάδας ενόπλων με τα αυτοσχέδια τανκς προς την Ομορφίτα, πραγματοποιήθηκε από αυτό εδώ τον δρόμο έξω από το εργοστάσιο Ρέτζις.
Πέτρος Παπαπολυβίου - Ακαδημαϊκός, Ιστορικός
Εκείνο που εφαρμόστηκε εδώ ήταν εκσκαφείς τεθωρακισμενοι που ενισχύθηκαν με διάφορες λαμαρίνες, που παρέσυραν στο πέρασμα τους παλιά σπίτια και φυλάκια. Οπότε μπήκαν και την ημέρα των Χριστουγέννων υποχώρησαν οι Τουρκοκύπριοι προς τις Χαμιτ Μάνδρες.
Διάσημη έγινε η φωτογραφία με τον Νίκο Σαμψών να πραγματοποιεί πορεία νίκης στους δρόμους της Ομορφίτας, κρατώντας μια τουρκική σημαία ως λάφυρο. Πίσω του δεκάδες άμαχοι, που αργότερα μεταφέρθηκαν στο γυμνάσιο Κύκκου.
Πολλοί από αυτούς αγνοούνται μέχρι σήμερα. Μερικοί εντοπίστηκαν θαμμένοι σε πηγάδια στον Παρισσινό. Τα Χριστούγεννα του 1963 έμειναν στην ιστορία ως τα ματωμένα Χριστούγεννα.
Οι δικοινοτικές ταραχές του 1963-64 είχαν ως αποτέλεσμα το θάνατο 364 Τουρκοκυπρίων και 174 Ελληνοκυπρίων.
