Της Χριστίνας Κάσια και του Γιώργου Μούσα
Αυτοκτονία: Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα δημόσιας υγείας που αντιμετωπίζουν τα σύγχρονα κράτη, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σοκάρουν. Το 2016, περίπου 84 εκατομμύρια άτομα, δηλαδή ένας στους έξι πολίτες, στα 27 κράτη – μέλη αντιμετώπιζαν πρόβλημα ψυχικής υγείας. Την ίδια ώρα, 165.000 θάνατοι αποδόθηκαν σε ψυχικές διαταραχές και διαταραχές συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών αυτοκτονίας.
Με στόχο την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας για καταπολέμηση του φαινομένου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας καθιέρωσε την 10η Σεπτεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (World Suicide Prevention Day).
Ο ρόλος των ΜΜΕ στις αυτοκτονίες
Η κάλυψη ενός περιστατικού αυτοκτονίας από τα ΜΜΕ, ενδεχομένως να αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις μια αξιόλογη είδηση, ιδιαίτερα εάν το περιστατικό σχετίζεται με προβλήματα υγείας, αδιαφορία αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών και άλλους λόγους δημόσιου ενδιαφέροντος. Την ίδια ώρα ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψην ότι η μετάδοση μιας τέτοιας είδησης πιθανόν να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή άλλων πολιτών.
Ποια είναι όμως τα πραγματικά όρια που θα πρέπει να τίθενται στα ΜΜΕ για τέτοιες περιπτώσεις και τι ισχύει σήμερα;
Ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας καταρτίστηκε την δεκαετία του 1990 και απαγορεύει ρητά την μετάδοση ειδήσεων που σχετίζονται με αυτοκτονίες. Αφήνει ωστόσο περιθώριο για εξαιρέσεις, επικαλούμενος την ευαισθησία του δημοσιογράφου. Το σχετικό άρθρο λέει:
Δεν δημοσιεύονται πληροφορίες για αυτοκτονίες. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες οι περιστάσεις δικαιολογούν τη δημοσίευση, πρέπει να επιδεικνύεται ευαισθησία και ιδιαίτερη προσοχή για αποφυγή λεπτομερειών για τη μέθοδο, έστω και αν οι πληροφορίες προέρχονται από προνομιούχο διαδικασία. Η πρόνοια αυτή δεν παρεμποδίζει τη δημοσίευση πληροφοριών από δικαστικές διαδικασίες, λαμβανομένων όμως υπόψη όλων των σχετικών προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.
Μιλώντας στο Alphanews.Live η Πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας Έλλη Κοτζαμάνη, τόνισε ότι η Επιτροπή βασίζεται στην αρχή της αυτορρύθμισης. Δηλαδή, να μπορούν λειτουργοί των ΜΜΕ να αναγνωρίζουν από μόνοι τους ποιο είναι το όριο τους.
"Η πρώτη μας αρχή είναι η προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης, ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Ταυτόχρονα όμως, το δικαίωμα αυτό θα πρέπει να αντικρίζεται από τους δημοσιογράφους και τα ΜΜΕ με τόπο ώστε να μην παραβιάζονται δικαιώματα άλλων."
Είναι πλέον αποδεδειγμένο, πρόσθεσε, πως η μετάδοση ειδήσεων για άτομα που θέτουν τέρμα στη ζωή τους, μπορεί να ωθήσει άλλα άτομα να προχωρήσουν στην ίδια πράξη.
"Όταν κάποιος βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με αυτόν που έχει θέσει τέρμα στη ζωή τους, και βρίσκεται σε διαταραγμένο ψυχισμό, μπορεί εύκολα να παρασυρθεί και να προχωρήσει στην ίδια πράξη όταν δει ότι κάποιος άλλος το έχει κάνει."
Πότε μπορούν να υπάρχουν εξαιρέσεις
Η μετάδοση ειδήσεων για άτομα που έχουν θέσει τέρμα στη ζωή τους, εάν και εφόσον κριθεί χρήσιμο, αυτό θα πρέπει γίνει με τρόπο που να μην επηρεάζει την ζωή άλλων. Συγκεκριμένα, βάσει της σχετικής πρόνοιας στον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, δεν θα πρέπει να αναφερθεί ο τρόπος με τον οποίο διαπράχθηκε η πράξη αυτή, καθώς ούτε και τα αίτια.
"Εάν εξειδικεύσω κάποιο περιστατικό, ενδεχομένως κάποια άτομα που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα και βρίσκονται σε αδιέξοδο, να θεωρήσουν ως διέξοδο τον τερματισμό της ζωής τους."
Στο πλαίσιο αυτό η κ. Κοτζαμάνη, σημείωσε πως τα ΜΜΕ θα πρέπει να θέτουν κάποια όρια.
"O δημοσιογράφος πιστεύω έχει την κρίση και μπορεί να είναι λίγο πιο αυστηρός με τον εαυτό του προκειμένου να προστατεύσει άλλους ανθρώπους."
Αυτή την στιγμή γίνεται μια μεγάλη συζήτηση και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα όρια που θα πρέπει να έχουν τα ΜΜΕ, όπως είπε. Εξάλλου, στην περίπτωση των αυτοκτονιών το θέμα αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
«Δεν υπάρχει πουθενά ελευθερία απόλυτη στη μετάδοση αυτοκτονιών».
Νέος Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας
Στο μεταξύ στα σκαριά βρίσκεται ο νέος Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, τον οποίο η Επιτροπή αναμένεται να παρουσιάσει μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Όπως ανέφερε η Πρόεδρος της Επιτροπής, ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας στην Κύπρο προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα της δημοσιογραφίας, των ΜΜΕ και της κοινωνίας.
"Ο νέος κώδικας έτυχε επεξεργασίας και με διάφορους φορείς πάνω σε εξειδικευμένα θέματα, νομικούς, ακαδημαϊκούς. Mπορεί αυτό να λειτουργήσει ως εργαλείο για προχωρήσουμε ένα βήμα πάρα πέρα σε θέματα αυτορρύθμισης."
