του Γιώργου Χρυσάνθου
Οι φλόγες της Ελευθερίας ξεχείλισαν σαν λάβα σε κάθε γωνιά του Ελληνισμού και από αυτό τον αγώνα δεν μπορούσε να απουσιάζει ο κυπριακός Ελληνισμός, οι τότε Ρωμιοί, υπόδουλοι των Οθωμανών για 368 χρόνια την εποχή εκείνη.
Πέτρος Παπαπολυβίου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
“Υπάρχει σαφέστατη τεκμηρίωση για τη συμμετοχή της Κύπρου στη Φιλική Εταιρία. Υπάρχει αναφορά στο ειδικό σχέδιο της εταιρίας με την ρητή αναφορά ότι ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου υποσχέθηκε να δώσει χρήματα και τροφάς για την επανάσταση στην Πελοπόννησο.”
Παρά το γεγονός ότι η αποφασίσθηκε ότι η συνεισφορά των Ελλήνων της Κύπρου θα ήταν μόνο οικονομική – αφού υπήρχε παραδοχή ότι ένας ένοπλος αγώνας στο νησί θα έφερνε ενδεχομένως γενοκτονία ένεκα έλλειψης στρατιωτικής οργάνωσης και ισχύς-, αυτό άλλαζε όσο η Επανάσταση εξελισσόταν στην Ελλάδα.
Μυστικός τόπος συνάντησης των μελών της Φιλικής Εταιρίας που ερχόντουσαν κρυφά με καράβια στην Κύπρο πριν ακόμη αρχίσει ο αγώνας, ήταν η Κρύπτη των Φιλικών, η οποία βρίσκεται κάτω από το σημερινό Παγκύπριο γυμνάσιο.
Μιχάλης Φαντάρος, Έφορος Μουσείων Παγκυπρίου Γυμνασίου
“Το μοναδικό μέρος στην Κύπρο που συνδέεται άμεσα με την Ελληνική επανάσταση.”
Ο χώρος του σημερινού Παγκυπρίου, λειτουργούσε εν καιρώ επανάστασης ως «Ελληνικήν Σχολήν» την οποία ίδρυσε ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός.
Σε αυτή την κρύπτη, έγιναν όλες οι μυστικές συναντήσεις των Φιλικών στην Κύπρο, ενώ εδώ μυήθηκαν στον αγώνα εκατοντάδες Κύπριοι, κυρίως κληρικοί και βεβαίως ο μάρτυρας Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός.
Μιχάλης Φαντάρος, Έφορος Μουσείων Παγκυπρίου Γυμνασίου
“Ο χώρος που γίνεται αυτό, η συνάντηση δηλαδή αντιπροσώπων του Υψηλάντη με τον Κυπριανό, κατά ισχυρή παράδοση γίνεται δίπλα-κοντά στην Ελληνική Σχολή Λευκωσίας, που απέκτησε το όνομα η κρύπτη του Παγκυπρίου Γυμνασίου.”
Δύο μήνες μετά την έναρξη του αγώνα στην Ελλάδα, η Κύπρος άρχισε να γίνεται μέρος της Επανάστασης, κάτι που αντιλήφθηκαν γρήγορα οι Οθωμανοί οι οποίοι πήραν τα δικά τους μέτρα.
Πέτρος Παπαπολυβίου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
“Έρχονται από τον Μάιο 4000 στρατός από την Παλαιστίνη, πολύ μεγάλος αριθμός για ένα νησί που ήταν δεν ήταν τότε 100.000 ο πληθυσμός του. Μεταφέρουν τον τρόμο, λεηλατούν. Ήταν ένας απείθαρχος στρατός.”
Οι Ρωμιοί της Κύπρου συνέχισαν όμως τον αγώνα, προκαλώντας την οργή των Τούρκων και τα επακόλουθα της 9ης Ιουλίου του 1821.
Πέτρος Παπαπολυβίου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
“Στέλνει ο Τούρκος Διοικητής, ο Κουτσούκ Μεχμέτ, πασίγνωστος από το ποίημα του Βασίλη Μιχαηλίδη, στέλνει κατάλογο προγραφέντων ζητώντας να θανατωθούν δεκάδες πρόκρυτοι και κληρικοί.”
Και όταν δόθηκε στον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό η ευκαιρία να προδώσει τα πιστεύω του και να διαφύγει, αυτός απάντησε σύμφωνα με το έργο του Βασίλη Μιχαηλίδη, «Η 9η ΙΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ 1821 ΕΝ ΛΕΥΚΩΣΙΑ».
Η θυσία του Αρχιεπισκόπου δια απαγχονισμού, όπως και των Μητροπολιτών Πάφου, Κιτίου και Κυρήνειας, έργον ηρωικών για τον Ελληνισμό της Κύπρου, όπως των υπολοίπων 450 με 500 Ρωμιών από κάθε γωνιά της Κύπρου, που θανατώθηκαν τις μέρες που ακολούθησαν.
Πέτρος Παπαπολυβίου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
“Οι πρόκριτοι και οι κληρικοί δεν είναι μόνο από τις μεγάλες πόλεις, αλλά από την Λάπηθο, την Κυθραία, τον Καραβά, αλλά και από χωριά της Επαρχίας Πάφου.”
Και αφού οι Ρωμιοί της Κύπρου ήξεραν ότι η απελευθέρωση της Μητροπολιτικής Ελλάδας θα έφερνε την άνοιξη σε όλο τον Ελληνισμό, ταξίδεψαν κατά χιλιάδες με καράβια, για να πολεμήσουν στις διαταγές μεγάλων Ελλήνων οπλαρχηγών.
Πέτρος Παπαπολυβίου, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου
“Όπου έγιναν μάχες υπάρχει και κυπριακή παρουσία. Πολέμησαν στην Κρήτη, στο Μεσολλόγι, στην πολοιορκία των Αθηνών έχουμε και νεκρούς, στο Ναύπλιο, στο Νεόκαστρο με τον Μακρυγιάννη με τον Κολοκοτρώνη, στη Χίο, στην Έμβοια.”
Σήμερα ο ελληνισμός της Κύπρο μπορεί να νιώθει υπερήφανος για την συνεισφορά του στην εθνική παλιγγενεσία και πολλά έγγραφα αλλά και όπλα σώζονται σήμερα και κοσμούν το Μουσείο του Παγκυπρίου Γυμνασίου, στο οποίο κυματίζει η σημαία των κυπρίων εθελοντών του αγώνα… με την επιγραφή ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.
