Ως είθισται τα τελευταία χρόνια, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εκφώνησε την ομιλία της στις 13 Σεπτεμβρίου 2023 για την κατάσταση της Ένωσης το 2023. Το βασικό πλαίσιο της ομιλίας της Προέδρου περιστρέφεται γύρω από την αναγκαιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση να απαντήσει στο κάλεσμα της ιστορίας, απέναντι στις προκλήσεις αλλά και προοπτικές που έχει η Ένωση, όπως για παράδειγμα οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία, τις συνέπειες της καταστροφικής κλιματικής αλλαγής, τον τρόπο με τον οποίο θα επηρεάσει τις ζωές μας η τεχνητή νοημοσύνη, ζητήματα ανεργίας και άλλα. Σημαντικό είναι το χρονικό ορόσημο της ομιλίας, αφού αυτή ήταν η τελευταία υπό την παρούσα σύνθεση τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2024.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρθηκε στα μέχρι στιγμής επιτεύγματα της προεδρίας της που συνοψίζονται, όπως η ίδια ανάφερε, στην γέννηση μιας γεωπολιτικής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, την ψηφιακή μετάβαση, τα δικαιώματα στο διαδίκτυο, το μέσο NextGenerationEU, τα θεμέλια για την δημιουργία μιας Ένωσης Υγείας, την περαιτέρω ανεξαρτησία σε κρίσιμους τομείς, όπως, για παράδειγμα, η ενέργεια, στον τομέα της ισότητας των φύλων και γενικότερα, στην υλοποίηση πέραν του 90% των πολιτικών κατευθύνσεων που παρουσιάστηκαν στην ομιλία εγκατάστασής της το 2019.
Όσον αφορά στην πράσινη μετάβαση, η Πρόεδρος της Επιτροπής οριοθέτησε τα αμέσως επόμενα βήματα στη διαδικασία μετάβασης στην καθαρή ενέργεια, την απανθρακοποίηση της βιομηχανίας που θα επωφελέσει την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης σε σχέση με άλλους παγκόσμιους δρώντες και στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που παρουσιάζονται στον τομέα της αιολικής, για παράδειγμα, ενέργειας αλλά και στα ζητήματα αθέμιτου ανταγωνισμού που παρουσιάζονται από πλευράς Κίνας, ως η Πρόεδρος αναφέρει, τονίζοντας την σημασία της δικαιοσύνης στην παγκόσμια οικονομία και στην αποκατάσταση των στρεβλώσεων που υπάρχουν λόγω τέτοιων πρακτικών. Ειδικότερα, σε σχέση με την Κίνα, η φον ντερ Λάιεν οριοθετεί τις ενέργειες της Ένωσης ως εκείνες τις απαραίτητες που ελαχιστοποιούν τους κινδύνους και δεν αποσυνδέουν την Ένωση από την Κίνα.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται, επίσης, στη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων που αποτελούν ζωτικής σημασίας ζητήματα για τους Ευρωπαίους πολίτες, τονίζοντας, παράλληλα, την αναγκαιότητα της επισιτιστικής ανεξαρτησίας της Ένωσης. Όσον αφορά στον τομέα της οικονομίας, της κοινωνίας και της ανταγωνιστικότητας, η Πρόεδρος της Επιτροπής στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2023, απαριθμεί τις τρεις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη βιομηχανία το 2024, ήτοι, τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων, τον πληθωρισμό και την διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αναγκαιότητα πλήρους εφαρμογής της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς αποτελεί αρχή εκ των ων ουκ άνευ για την οικονομική πολιτική της Ένωσης, σε συνδυασμό με τις ρήτρες της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού που ενυπάρχουν ως έννοιες σε όλες τις γενικές και επιμέρους πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με σταθερή παράμετρο στη συνάρτηση την έννοια της καινοτομίας που πρέπει να χαρακτηρίζει όλες μας τις δράσεις. Επιπρόσθετα και ειδικότερα σε σχέση με ζητήματα νέων τεχνολογιών απαιτούνται, πρώτον, προστατευτικά μέτρα, όπως για παράδειγμα η τεχνητή νοημοσύνη να αναπτύσσεται με ανθρωποκεντρικό, διαφανή και υπεύθυνο τρόπο και στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας προσέγγισης ως προς την κατανόηση, όπως σημειώνεται, του αντίκτυπου έχει η τεχνητή νοημοσύνη στις κοινωνίες μας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι – γεωπολιτικό, γεωοικονομικό και γεωστρατηγικό – και όλες οι δράσεις της πρέπει να κατανοούν πλήρως και ολιστικά αυτό το δεδομένο. Η πολυπλοκότητα και περιπλοκότητα των παγκοσμίων συνθηκών επιβάλλουν μια δυνατή και δυναμική Ευρωπαϊκή Ένωση, με όραμα, προοπτικές, κατάλληλη να αντιμετωπίσει τις υφιστάμενες και μελλοντικές προκλήσεις που διαφαίνονται και έτοιμη να αντιληφθεί το κάλεσμα των καιρών για την μετάβαση στην επόμενη μέρα. Αυτό επιτάσσει η ιστορία της Ένωσης και αυτό επιβάλλεται στις παρούσες προκλήσεις.
