Θεσμικά αντίβαρα για τη συγκέντρωση εξουσιών στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Γενικό και στον Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα ή σε άλλους θεσμούς, αναζητά η Επιτροπή Θεσμών της Βουλής, στην οποία άνοιξε σήμερα, ύστερα από αυτεπάγγελτη εισήγηση, συζήτηση για τη δυνατότητα εκσυγχρονισμού του Συντάγματος.
Στη συνεδρίαση ήταν προσκεκλημένοι ακαδημαϊκοί από δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, οι οποίοι συμφώνησαν με την ανάγκη για εκσυγχρονισμό, εκφράζοντας όμως προβληματισμούς σχετικά με το γεγονός ότι η ιδιάζουσα παρούσα συνθήκη οφείλεται στην εφαρμογή του Δικαίου της Ανάγκης μετά το 1964.
Εισάγοντας το θέμα, ο Πρόεδρος της Επιτροπής, Δημήτρης Δημητρίου, σημείωσε ότι στόχος της συζήτησης είναι να εξεταστεί αν και πως μπορούν να περιοριστούν οι θητείες ανεξάρτητων αξιωματούχων, αναφέροντας ως παράδειγμα ότι σήμερα, το αξίωμα του Βοηθού Γενικού Εισαγγελέα μπορεί να υπηρετεί το ίδιο πρόσωπο έως και περισσότερα από 20 χρόνια. «Αυτό δεν βοηθά τη δημοκρατία», εξήγησε ο κ. Δημητρίου, ο οποίος έκανε επίσης λόγο για «εξουσία αυτοκρατορικών διαστάσεων του Προέδρου της Δημοκρατίας».
Οι τοποθετήσεις των ακαδημαϊκών που συμμετείχαν στη συνεδρίαση, συνηγόρησαν στη διαπίστωση ότι το Δίκαιο της Ανάγκης, που ίσχυσε από το 1964 μετά την αποχώρηση των εκπροσώπων της τ/κ κοινότητας από τους θεσμούς της Κυπριακής Δημοκρατίας, δημιουργεί δυσλειτουργίες 60 χρόνια μετά, καθώς ο αρχικός σκοπός ήταν να είναι μία προσωρινή λύση ανάγκης.
Ενδεικτικά, ο Κώστας Παρασκευά, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εξήγησε ότι πολλά θεσμικά αντίβαρα που υπήρχαν στο Σύνταγμα του ’60, το οποίο είχε καταρτιστεί με τρόπο τέτοιο ώστε να συμβιβάσει τις θέσεις δύο κοινοτήτων, σήμερα δεν λειτουργούν. Υπογράμμισε, δε, ότι στο πλαίσιο της συζήτησης που ξεκίνησε στη Βουλή, θα εγερθούν ζητήματα που αφορούν στο Δίκαιο της Ανάγκης, επισημαίνοντας ότι αυτό, αν και προσωρινό, έχει πάρει χαρακτήρα μονιμότητας. Αναφέρθηκε, επίσης, στη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, λέγοντας ότι στο πλαίσιο αυτής, η δικαστική εξουσία κράτησε τα προνόμια που είχε.
Την άποψη ότι το Δίκαιο της Ανάγκης έχει φτάσει το όριο ζωής του και ότι δεν είναι καλό, για κάποιον που βλέπει απ’ έξω, να υπάρχει Δίκαιο της Ανάγκης για 60 χρόνια, εξέφρασε στη συνεδρίαση ο Κωνσταντίνος Τσιμάρας, Κοσμήτορας και Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου. Ακολούθως, ανέφερε ότι η Κύπρος δεν είναι η μοναδική χώρα που έχει αυτό το πρόβλημα, παραπέμποντας στο παράδειγμα της Δυτικής και της Ανατολικής Γερμανίας. Αναφέρθηκε, ακόμα, στον μεταβατικό νόμο, ως μία προσωρινή μεταβατική λύση, μέχρι την ψήφιση νέου συντάγματος, ενώ υπερθεμάτισε υπέρ του συλλογικού, αντί ατομικού, χαρακτήρα, των ανεξάρτητων Αρχών.
Από την πλευρά της Νομικής Υπηρεσίας, η εκπρόσωπος που συμμετείχε στη συνεδρίαση έθιξε τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν στο Δίκαιο της Ανάγκης, το οποίο, ως νομικό κατασκεύασμα, διασφάλισε τη συνέχεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως είπε χαρακτηριστικά. Σημείωσε, ακόμα, ότι δεν έγινε κατάχρηση από τότε που υιοθετήθηκε, ώστε να οδηγηθούμε σε άλλες πολιτειακές καταστάσεις, αλλά ότι έγινε χρήση μόνο εκεί που έπρεπε.
Σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση, ο κ. Δημητρίου, είπε ότι «είναι μια σημαντική μέρα σήμερα στη Βουλή», επειδή ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση, που καθυστέρησε πολλά χρόνια. «Είμαστε σε φάση ωρίμανσης που χρειάζεται, για να συζητήσουμε για το πως θα υπάρχουν θεσμικά αντίβαρα στη λειτουργία της Δημοκρατίας», ανέφερε, προσθέτοντας ότι «δεν μπορεί το 2023 να θεωρείται φυσιολογικό να υπάρχει υπερεξουσία συγκεντρωμένη, είτε στο Πρόεδρο της Δημοκρατίας, είτε στους Γενικούς Εισαγγελείς, είτε σε άλλους θεσμούς».
Σημείωσε, δε, ότι έχει γίνει συζήτηση και προεκλογικά για το θέμα αυτό και ότι «ήταν προτάσεις και των τριών βασικών υποψηφίων στις εκλογές, αυτές οι αλλαγές που ζητούμε σήμερα. Είμαστε σε καλό δρόμο και θα συνεχίσουμε τη συζήτηση σε σύντομο χρόνο, για να δούμε που οδηγούμαστε», ανέφερε.
Στις δηλώσεις της η Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, έκανε λόγο για υπερσυγκέντρωση εξουσιών στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, «ο οποίος μπορεί να ελέγχει το κράτος με τρόπο που εμείς επισημαίνουμε επικριτικά όταν συμβαίνει σε άλλα κράτη», όπως είπε. «Ο Πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να διορίζει ανέλεγκτα όποιον θέλει, όπου θέλει. Άρα με τον διορισμό ενός Γενικού Εισαγγελέα, ενός Γενικού Ελεγκτή, μπορεί ο όποιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας να διασφαλίσει τον απόλυτο έλεγχο του κράτους», πρόσθεσε, κάνοντας λόγο για «ηγεμονικές εξουσίες» και για «γεγονός που διαβρώνει την ποιότητα της δημοκρατίας, την ίδια την δημοκρατία».
Ανέφερε, ακολούθως, ότι «ο Γενικός Εισαγγελέας, ενώ παλεύουμε για διαφάνεια, έχει ως προνόμιο το ανέλεγκτο σε ζητήματα αναστολών ποινικών υποθέσεων, να αποφασίζει δηλαδή την αναστολή της ποινικής δίωξης για οποιαδήποτε υπόθεση χωρίς να είναι υποχρεωμένος να δώσει εξηγήσεις» και υπενθύμισε ότι «για συγκεκριμένη υπόθεση, υπάρχει καταγγελία από την Ελεγκτική Υπηρεσία στην Αρχή κατά της Διαφθοράς».
«Αν θέλουμε να έχουμε ένα κράτος πραγματικά δημοκρατικό πρέπει να αναγνωρίσουμε τα δυσλειτουργικά στοιχεία και να προσπαθήσουμε να τα διορθώσουμε. Αλλιώς θα διαιωνίζονται τέτοια φαινόμενα», ανέφερε. Εξάλλου, κατά τη συνεδρίαση, η κ. Χαραλαμπίδου πρότεινε όπως διοργανωθεί ημερίδα της Βουλής γύρω από το θέμα αυτό, με σκοπό να παρουσιαστούν εκτενέστερα οι απόψεις πανεπιστημιακών.
Με παρέμβασή του στη συνεδρίαση, ο Βουλευτής της ΔΗΠΑ, Μαρίνος Μουσιούττας, αναγνώρισε ότι πρέπει να γίνουν εκσυγχρονισμοί στο Σύνταγμα. Σημείωσε, όμως, ότι η Βουλή θα πρέπει να ψηφίσει και για περιορισμό στις θητείες των βουλευτών, παράλληλα με τον περιορισμό της θητείας άλλων αξιωματούχων.
Η Βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, σημείωσε κατά τη συνεδρίαση ότι για να λειτουργεί σωστά η δημοκρατία, πρέπει να υπάρχουν πραγματικά ανεξάρτητοι θεσμοί. Πρόσθεσε, δε, ότι το επίπεδο της δημοκρατίας στην Κύπρο είναι προβληματικό. Υπερθεμάτισε επίσης τον περιορισμό θητειών για τους βουλευτές.
