Με σαφείς αιχμές προς όσους αμφισβητούν τον ρόλο και το έργο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και διατυπώνουν απόψεις για τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες του Γενικού Ελεγκτή, συνόδεύσε τον γραπτό χαιρετισμό του που περιλαμβάνεται στην Ετήσια Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το έτος 2019, ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης.
Παρέδωσε σήμερα το πολυσέλιδο έγγραφο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στη "σκιά" των διαφωνιών κυβέρνησης και Ελεγκτικής Υπηρεσίες για τον έλεγχο του προγράμματος πολιτογραφήσεων και τη διαφαινόμενη λήψη μέτρων αναφορικά με τις εξουσίες του Γενικού Ελεγκτή.
"Όπως πρώτοι διατύπωσαν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης πριν 2.500 χρόνια, απαραίτητο συστατικό κάθε δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η λογοδοσία των κυβερνώντων προς τους πολίτες, οι οποίοι δικαιούνται να γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο η εκτελεστική εξουσία, στην οποία εμπιστεύτηκαν τη διακυβέρνηση του τόπου, διαχειρίστηκε τους δημόσιους πόρους.
Στα σύγχρονα κράτη, αυτό τον ρόλο του ανεξάρτητου ελεγκτή επί των ασκούντων δημόσια εξουσία, καλούνται να επιτελέσουν τα Ανώτατα Ελεγκτικά Ιδρύματα, τα οποία διατηρούν στενούς δεσμούς, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και οργανικούς δεσμούς, με το κοινοβούλιο της χώρας. Στην Κύπρο, η λειτουργία της Ελεγκτικής Υπηρεσίας ρυθμίζεται στο Σύνταγμα, μέσω αρκετά ισχυρών διατάξεων, αλλά και σε αριθμό ειδικών και γενικών Νόμων. Ο, αυξημένης ισχύος, περί της Δημοσιονομικής Ευθύνης και του Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμος (Ν.20(I)/2014) επικαιροποίησε, διεύρυνε και αποκρυστάλλωσε το πεδίο αρμοδιοτήτων της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία αποτελεί δημόσιο φορέα, ο οποίος θα πρέπει και ο ίδιος να εφαρμόζει βέλτιστες πρακτικές διακυβέρνησης και οργάνωσης, ώστε να αξιοποιεί τους πόρους του κατά τρόπο οικονομικό, αποδοτικό και αποτελεσματικό και να διασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών.
Οι πρακτικές διακυβέρνησης και οργάνωσης αφορούν στον τρόπο που λειτουργεί η Ελεγκτική Υπηρεσία, από τη σκοπιά της οργάνωσης της Υπηρεσίας, του τρόπου που διοικείται, των εργαλείων διασφάλισης της ποιότητας, ώστε να αναπτυχθεί εντός της Υπηρεσίας κουλτούρα αριστείας, με την πρόσβαση και υιοθέτηση καλών πρακτικών και των θεμελιωδών αρχών αριστείας, που αποτελούν την ουσιαστική βάση για την επίτευξη βιώσιμης επαγγελματικής αριστείας. Κατάλληλο εργαλείο για αυτό τον σκοπό αποτελεί το Κοινό Πλαίσιο Αξιολόγησης - ΚΠΑ (Common Assessment Framework - CAF), που είναι ένα μοντέλο αυτοαξιολόγησης των επιδόσεων ενός δημόσιου Οργανισμού, βάσει των τεχνικών διοίκησης ποιότητας. Προέκυψε από τη συνεργασία μεταξύ των υπουργείων Δημόσιας Διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην προσπάθεια να εισαχθούν οι αρχές Διοίκησης Ποιότητας στους δημόσιους οργανισμούς της Ε.Ε. Η Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης ξεκίνησε πρόσφατα ένα πρόγραμμα, μέσω του οποίου παρέχει σε Υπουργεία και Υπηρεσίες στήριξη για εφαρμογή του ΚΠΑ. Η Υπηρεσία μας, από την πρώτη στιγμή, εκδήλωσε ενδιαφέρον για συμμετοχή στο πρόγραμμα και ήδη έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγησή μας, η οποία, ως αναμενόταν, ανέδειξε πολλές αδυναμίες. Καταρτίσαμε σχέδιο δράσης και έχουμε δρομολογήσει διαδικασίες για χειρισμό όλων αυτών των αδυναμιών. Στόχος μας είναι η επαγγελματική αριστεία.
Για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, το 2016 η Υπηρεσία μας μετακάλεσε την Ελεγκτική Υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου για μία ομότιμη αξιολόγηση (peer review). Τα πορίσματα και εισηγήσεις των Βρεττανών συναδέλφων, αλλά και η αυτοαξιολόγηση της Υπηρεσίας μας που προηγήθηκε, αποτέλεσαν τον θεμέλιο λίθο μίας ευρείας κλίμακας αναδιάρθρωσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, με πλήρη επικαιροποίηση και αναβάθμιση των ελεγκτικών οδηγιών και διαδικασιών, σύσταση και λειτουργία Μονάδας Μεθοδολογίας και Ποιοτικού Ελέγχου και αλλαγή στη δομή των Εκθέσεων και στον τρόπο που αυτές εκδίδονται.
Η παρούσα Έκθεση εκδίδεται σε μία περίοδο ιδιαιτέρως δυσχερή για την Ελεγκτική Υπηρεσία, αφού βρίσκονται υπό αμφισβήτηση θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την ανεξαρτησία της. Οι αρχές ανεξαρτησίας των Ανωτάτων Ελεγκτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη του Μεξικού (“The Mexico Declaration”) που υιοθετήθηκε, μαζί με τη Διακήρυξη της Λίμα (“The Lima Declaration”), από τις Αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με αρ. 66/209 και ημερ. 22.12.2011 και με αρ. 69/228 και ημερ. 19.12.2014. Μέχρι σήμερα, μοναδική εκκρεμότητα στα θέματα της ανεξαρτησίας της Υπηρεσίας μας ήταν η περιορισμένη οικονομική ανεξαρτησία της, αφού ο Προϋπολογισμός μας εγκρίνεται από το Υπουργείο Οικονομικών και το Υπουργικό Συμβούλιο. Δυστυχώς, πλέον το πρόβλημα δεν αφορά μόνο στην οικονομική ανεξαρτησία, αλλά και στους δύο άλλους βασικούς πυλώνες, δηλαδή:
- την ανεμπόδιστη πρόσβαση στην πληροφόρηση, και
- την ελευθερία να αποφασίζει το ίδιο το ΑΕΙ το περιεχόμενο και τον χρόνο ετοιμασίας, έκδοσης και δημοσιοποίησης των Εκθέσεων ελέγχου.
Έχουμε εξηγήσει σε όλους τους αρμόδιους φορείς τη σημασία της διαφύλαξης των αρχών ανεξαρτησίας, ως εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για υγιή χρηματοοικονομική διαχείριση και πάταξη της ακμάζουσας διαφθοράς. Για το θέμα ενημερώσαμε επίσης τον διεθνή οργανισμό INTOSAI.
Η παρούσα Έκθεση υποβάλλεται με βάση το άρθρο 116 του Συντάγματος. Αυτή περιλαμβάνει (α) τον κατάλογο όλων των Ειδικών Εκθέσεων που έχουν ετοιμαστεί και εκδοθεί από την ημερομηνία υποβολής της προηγούμενης Ετήσιας Έκθεσης, (β) αναφορά στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του Κρατικού Προϋπολογισμού, (γ) τον έλεγχο της Δημοσιονομικής Έκθεσης και του τελικού απολογισμού που υποβάλλεται από τη Γενική Λογίστρια στον Υπουργό Οικονομικών, σύμφωνα με το άρθρο 78 του Νόμου 20(Ι)/2014 και (δ) τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων που περιλαμβάνουν όλους τους οικονομικούς φορείς που ετοιμάζονται από τη Γενική Λογίστρια, σύμφωνα με το άρθρο 79 του ίδιου Νόμου. Οι πρόχειρες οικονομικές καταστάσεις υποβλήθηκαν στην Υπηρεσία μας στις 19.12.2019, ενώ οι ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της Γενικής Κυβέρνησης, την ετοιμασία των οποίων επιβάλλει ο περί Δημοσιονομικής Ευθύνης και Δημοσιονομικού Πλαισίου Νόμος, δεν έχουν ακόμη υποβληθεί. Στο Κεφάλαιο Ε της παρούσας Έκθεσης έχει περιληφθεί η Έκθεση του ιδιώτη ελεγκτή, στον οποίο η Υπηρεσία μας αυτοβούλως ανέθεσε, το 2015 για πρώτη φορά από το 1960, τον έλεγχο του οικονομικού απολογισμού της. Αυτό εφαρμόζεται πλέον κάθε χρόνο, στο πλαίσιο της επιβεβλημένης διαφάνειας.
Τα πορίσματα των ελέγχων, μαζί με τις εισηγήσεις μας, κοινοποιήθηκαν με επιστολές μας, που αποστέλλονταν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, στους ελεγχόμενους φορείς για σχόλια και απόψεις, καθώς και για τη λήψη των αναγκαίων διορθωτικών μέτρων. Σε αρκετές περιπτώσεις, έχουν ήδη ληφθεί μέτρα για αποκατάσταση των προβλημάτων που εντοπίστηκαν, ωστόσο θα πρέπει να τονιστεί ότι η πλήρης αξιοποίηση των ευρημάτων μας εξακολουθεί να παραμένει βασικός μας στόχος, για την υλοποίηση του οποίου απαιτείται η συνδρομή της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας.
Σας διαβεβαιώνω ότι η ομάδα της Ελεγκτικής Υπηρεσίας συνεχίζει με επαγγελματισμό και ευσυνειδησία το συλλογικό έργο της, ευελπιστώντας ότι οι υποδείξεις μας θα τύχουν κατάλληλης αξιοποίησης. Προς τούτο ευχαριστώ θερμά όλο το προσωπικό για τον ζήλο που έχει επιδείξει.
Ευχαριστώ επίσης όλους τους αξιωματούχους και λειτουργούς των ελεγχόμενων Κυβερνητικών Τμημάτων και Υπηρεσιών, Ημικρατικών Οργανισμών και Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη βοήθεια και συνεργασία που μας παρείχαν κατά τη διεξαγωγή των ελέγχων μας και προσδοκώ ότι όλοι μαζί θα συμβάλουμε στην πάταξη της διαφθοράς, στην εμπέδωση των αρχών χρηστής διοίκησης και στην οικονομικότερη, αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη διαχείριση του δημόσιου χρήματος."
