Η επικίνδυνη ανάφλεξη στον Καύκασο που επικρατεί τις τελευταίες ώρες, με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζαν να αλληλοβομβαρδίζονται και να κατηγορούν η μία την άλλη για την αναζωπύρωση των εχθροπραξιών, έφερε διεθνείς εκκλήσεις για αποκλιμάκωση. Όλα αυτά την ώρα που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη ο πόλεμος στην Ουκρανία. Θα οδηγήσει αυτή η αποκλιμάκωση σε μια νέα γενικευμένη σύρραξη;
Αποταθήκαμε στον διεθνολόγο, αναλυτή στην «Καθημερινή Κύπρου» και συνιδρυτή του Geopolitical Cyprus Γιάννης Ιωάννου, για να μας εξηγήσει τι συμβαίνει στην περιοχή και ποιες οι προκλήσεις.
Ποια η ιστορία πίσω από τη διένεξη Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας;
Πρόκειται για μια κλασική διένεξη του λεγόμενου μετασοβιετικού χώρου που με όρους frozen conflict συνεχίζεται αδιάκοπα εδώ και 34 σχεδόν χρόνια, αρχής γενομένης από την περίοδο 1988-1990 και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ κλιμακώθηκε στον πρώτο πόλεμο της περιοχής, την περίοδο 1992-1994, με νίκη των Αρμενίων και την ανακήρυξη της λεγόμενης Δημοκρατίας του Αρτσάχ και συνεχίστηκε με διάφορες αναζωπυρώσεις βίας μέχρι το 2020 όπου ένας νέος γύρος συγκρούσεων οδήγησε σε ήττα, σε στρατιωτικό επίπεδο, της Αρμενίας με επίκεντρο το Αρτσάχ.
Έχουμε ένα νέο ξέσπασμα, πόσο ανησυχητικό είναι; Είναι ένας νέος γενικευμένος πόλεμος;
Είναι πολύ νωρίς να κρίνει κάποιος αν ο νέος γύρος συγκρούσεων θα μετακυλήσει σε μια κατάσταση γενικευμένης βίας, άρα και πολεμικής συμβατικής σύγκρουσης. Μετά τον πόλεμο του 2020 -όπως και πριν μεταξύ 1994 και 2020- υπήρχαν διάφορων μορφών διασυνοριακές εντάσεις μεταξύ των αποτυχημένων προσπαθειών για διπλωματικό διάλογο σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. O πόλεμος ωστόσο του 2020 και η στρατιωτική νίκη των Αζέρων δείχνει πως η εν λόγω σύγκρουση έχει «ξυπνήσει» για τα καλά δημιουργώντας τόσο μεγαλύτερες αναθεωρητικές τάσεις στο Αζερμπαϊτζάν για περαιτέρω επέκταση της ισχύος του στην περιοχή όσο και μια γενικευμένη απογοήτευση μεταξύ των Αρμενίων που αναζητούν ανατροπή των τετελεσμένων. Αυτά συνηγορούν προς την κατεύθυνση της επικράτησης των εντάσεων τα τελευταία χρόνια.
Συνέβαλε ο πόλεμος στην Ουκρανία στην αναζωπύρωση της επίθεσης;
Υπάρχει μια τάση διασύνδεσης των εξελίξεων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία μετά την ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου. Ιδίως στην ελληνόφωνη ανάλυση υπάρχουν απευθείας αναγωγές ή παραλληλισμοί που ωστόσο δεν ανταποκρίνονται με ακρίβεια στην πραγματικότητα μιας και κάθε περιπτωσιολογία διεθνούς σύγκρουσης είναι μοναδική. Βοηθάει φυσικά και η συγκυρία λόγω του γεγονότος ότι η Ρωσία συμμετέχει διαχρονικά στη διπλωματική προσπάθεια επίλυσης των ζητημάτων μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν και το τελευταίο έχει ξαναέλθει στο προσκήνιο λόγω των επιπτώσεων, για την Ευρώπη, του πολέμου στην Ουκρανία στο ζήτημα της ενέργειας. Ο πόλεμος όμως στην Ουκρανία δεν είναι καταλυτικός παράγοντας για μια σύγκρουση στον Καύκασο που αναζωπυρώνεται εδώ και δεκαετίες φτάνοντας, το 2020, σε μια πλήρη στρατιωτική σύγκρουση και οι ρίζες της οποίας υπάρχουν πολύ πριν τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ουκρανία μετά το 2013.
Ποια η σημασία της συγκεκριμένης διένεξης για το παγκόσμιο; Πως μπορεί να επηρεάσει ο εκτροχιασμός της κατάστασης;
Η σύγκρουση Αρμενίων-Αζέρων επηρεάζει ολόκληρο το υποσύστημα του Καυκάσου και της κεντρικής Ασίας (είδαμε κρίσεις και στο Καζακστάν, στο Κιργιστάν, κοκ) ωστόσο παραμένει μια σύγκρουση που το αποτύπωμά της δεν έχει διεθνείς προεκτάσεις -όπως συμβαίνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Παραμένει ωστόσο μια σύγκρουση με εδαφικό και εθνοτικό χαρακτήρα μεγάλης σημασίας τόσο για την περιοχή όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ οι συνέπειές της αφορούν και την Ρωσία λόγω της επιρροής που διαχρονικά ασκεί σε περιοχές που αποτέλεσαν κομμάτι της Σοβιετικής Ένωσης ιστορικά και που -όπως φάνηκε και με το Ουκρανικό- διεκδικεί με αναθεωρητικούς, πλέον, όρους.
