Αν και κραταιός, ο μηχανισμός λογοκρισίας στην Κίνα έχει χτυπήσει «κόκκινο» εδώ και δύο εβδομάδες, αφότου ένας μεμονωμένος διαδηλωτής τόλμησε το -«εντός των τειχών»- αδιανόητο: να διαμαρτυρηθεί κατά του ίδιου του πανίσχυρου προέδρου Σι.
«Καθαιρέστε τον προδοτικό δικτάτορα Σι Τζινπίνγκ», αναγραφόταν σε ένα από τα δύο πανό που ο άγνωστος άνδρας πρόλαβε να κρεμάσει στη γέφυρα Σιτόνγκ του Πεκίνου στις 13 του μήνα: παραμονές δηλαδή του 20ου Εθνικού συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, κατά το οποίο ο Κινέζος πρόεδρος εδραίωσε την ηγεμονία του στην δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη.
«Δεν θέλουμε τεστ νουκλεϊκού οξέος, θέλουμε φαγητό», ήταν το σύνθημα στο δεύτερο πανό. «Θέλουμε ελευθερία, όχι lockdowns. Θέλουμε μεταρρυθμίσεις, όχι Πολιτιστική Επανάσταση. Θέλουμε ψήφους, όχι ηγέτη. Θέλουμε αξιοπρέπεια, όχι ψέματα. Είμαστε πολίτες, όχι σκλάβοι»…
Η σπάνια αυτή δημόσια κριτική και αμφισβήτηση του Κινέζου προέδρου φυσικά δεν κράτησε πολύ. Στο σημείο της διαμαρτυρίας έσπευσαν δεκάδες αστυνομικοί.
Ο διαδηλωτής -τα στοιχεία του οποίου δεν έχουν μέχρι και σήμερα δημοσιοποιηθεί- σχεδόν αμέσως συνελήφθη. Τα πανό απομακρύνθηκαν άρον-άρον από τη γέφυρα.
Μισό μήνα μετά, η τύχη του συλληφθέντα παραμένει άγνωστη. Αστυνομικοί και προσωπικό ασφαλείας επιτηρούν πλέον ακόμη και τις γέφυρες στο Πεκίνο.
Στο μεσοδιάστημα, ο κρατικός μηχανισμός έκανε «σκούπα» στα -ούτως ή άλλως αυστηρά επιτηρούμενα- μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο στην Κίνα, σβήνοντας σωρηδόν φωτογραφίες, αναρτήσεις και μηνύματα για τη… μοναχική διαμαρτυρία.
Λέξεις-«κλειδιά» μπλοκαρίστηκαν στο Weibo, το κινεζικό αντίστοιχο του Twitter, όπως το όνομα της γέφυρας (Σιτόνγκ), η συνοικία στην οποία βρίσκεται (Χαϊντάν), ακόμη και οι αναφορές στο ίδιο το Πεκίνο.
Λογαριασμοί στην πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων WeChat που ασχολήθηκαν με το θέμα «πάγωσαν». Μέχρι κι ένα soft-rock τραγούδι με τίτλο «Γέφυρα Σιτόνγκ» αφαιρέθηκε από τις συνδρομητικές εφαρμογές μουσικής στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένου -όπως λέγεται- της Apple Music.
«Πόλεμος» συνθημάτων
Όμως η καταστολή έφερε ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επεδίωκε η ηγεσία του Πεκίνου. Κι έτσι, η διαμαρτυρία του ενός εξελίχθηκε σε μια «σιωπηρή επανάσταση» πολλών.
Τα συνθήματα της γέφυρας αναπαράγονται τώρα σχεδόν παντού, με τους πιο απίθανους και ευφάνταστους τρόπους.
Τα βλέπει κανείς γραμμένα πάνω σε μικρά αυτοκόλλητα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις στάσεις, στους δρόμους, σε ποδήλατα, σε πάσης φύσεως πινακίδες.
Όπως εξηγεί ανωνύμως ένας Κινέζος στο France 24, τα κολλούν στα μουλωχτά πολίτες, τυπώνοντάς τα επί τόπου χάρη σε εκτυπωτές ετικετών τσέπης που μπορεί να βρίσκει κανείς φθηνά στο Ίντερνετ.
Άλλοι γράφουν με σπρέι συνθήματα κατά της ηγεσίας του Πεκίνου και προσωπικά κατά του προέδρου Σι στο μοναδικό ίσως σημείο όπου αισθάνονται ασφαλείς και αθέατοι από τις πανταχού παρούσες κάμερες παρακολούθησης: στις δημόσιες τουαλέτες.
Πολλοί κάνουν μάλιστα λόγο για την «επανάσταση της τουαλέτας», δίνοντάς της διάφορες ερμηνείες.
Η μια είναι ότι αποτελεί ειρωνική ανταπάντηση στην ομώνυμη εκστρατεία που είχε λανσάρει προ ετών ο πρόεδρος Σι για τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής στις δημόσιες τουαλέτες στην Κίνα, αλλά δεν λαμβάνει μέτρα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας.
Μια δεύτερη είναι ότι παραπέμπει σημειολογικά στο πόσο περιορισμένη είναι η ελευθερία έκφρασης στην πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, ώστε οι πολίτες της να μπορούν να λένε σχεδό άφοβα τη γνώμη τους μόνο στις τουαλέτες.
Μια τρίτη είναι ότι η «επανάσταση της τουαλέτας» υποδηλώνει το πού… καταλήγει τελικά η κυβερνητική προπαγάνδα.
Όχι τυχαία, ο άγνωστος μοναχικός διαδηλωτής -που φήμες λένε ότι είναι καθηγητής- έχει αποκτήσει από στόμα σε στόμα και από… πληκτρολόγιο σε πληκτρολόγιο μια κωδική ονομασία. Αναφέρονται σε αυτόν ως «Ο Άνθρωπος της Γέφυρας».
Μια σαφής σύνδεση με τον άγνωστο «Άνθρωπο-Τανκ»: τον θαρραλέο διαδηλωτή που είχε σταθεί όρθιος μπροστά σε τεθωρακισμένα οχήματα στην Λεωφόρο Αιώνιας Ειρήνης στο Πεκίνο, την επομένη της σφαγής στην πλατεία Τιέν Αν Μεν, το 1989.
Στο «παιχνίδι» και η κινεζική διασπορά
Ως αιτία ή ίσως περισσότερο ως αφορμή, η διαμαρτυρία του «Ανθρώπου της Γέφυρας» έχει βρει απήχηση και εκτός των κινεζικών συνόρων.
Λογαριασμοί στο Τwitter και στο Instagram, όπως οι Citizensdailycn και Northern_square, αναρτούν φωτογραφίες αφισών με συνθήματα κατά του Σι Τζινπίνγκ που έχουν κάνει πλέον την εμφάνισή τους σε πόλεις σε διάφορα σημεία του πλανήτη, κυρίως με πρωτοβουλία μελών της κινεζικής διασποράς.
Σύμφωνα με καταγραφή του Citizensdailycn, ανάλογες αφίσες έχουν κατακλύσει σήμερα πάνω από 340 πανεπιστήμια σε ολόκληρο τον κόσμο. «Δεν είναι ο πρόεδρός μου», «Αντίο Τζιν Πινγκ» είναι μερικά από τα δημοφιλέστερα αναγραφόμενα συνθήματα.
Μια από τις Κινέζες φοιτήτριες στο εξωτερικό που διαχειρίζονται τους λογαριασμούς του Citizensdailycn αναφέρει ότι ακόμη και αυτές οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στο εξωτερικό γίνονται υπό καθεστώς φόβου.
Οι λόγοι, υποστηρίζει, είναι πολλοί. Η καταγγελλόμενη παρακολούθηση και ο έλεγχος της κινεζικής διασποράς. Το γεγονός ότι πολλοί έχουν συγγενείς πίσω στην Κίνα και φοβούνται για την ασφάλειά τους. Η προοπτική ότι μια μέρα πιθανόν θα γυρίσουν και οι ίδιοι πίσω στην πατρίδα τους και ανησυχούν για το τι θα μπορούσε να τους περιμένει.
Πόσο επικίνδυνη είναι μια «σπίθα»;
Πίσω στην Κίνα εν τω μεταξύ η λαϊκή δυσαρέσκεια συσσωρεύεται, το ίδιο και οι αιτίες.
Μετά και την επισημοποίηση της… διαιώνισης της κυριαρχίας του στη χώρα, ο Σι Τζινπίνγκ λέγεται ότι έχει αποκτήσει εν αγνοία του ένα παρατσούκλι που χρησιμοποιούν πολλοί πολίτες.
Τον αποκαλούν «ο επιταχυντής». Όχι όμως προς τα μπροστά, αλλά στη λογική ότι οδηγεί στην άβυσσο τη χώρα.
Με τις αντοχές του κόσμου να έχουν ήδη δοκιμαστεί σκληρά από τα ατέλειωτα lockdown και από την πολιτική «μηδενικών κρουσμάτων COVID-19», προέκυψε και η κρίση ακινήτων, που έχει αφήσει δανειολήπτες χωρίς σπίτια.
Τώρα, εν μέσω επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης, ο προβληματισμός περισσεύει για την πραγματική κατάσταση και τις προοπτικές της κινεζικής οικονομίας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η λογοκρισία γίνεται όλο και πιο αυστηρή, την ώρα που πολίτες δείχνουν να κάνουν μια μικρή έστω υπέρβαση, αφήνοντας τα πληκτρολόγια της διαδικτυακής διαμαρτυρίας από τους καναπέδες και συμμετέχοντας ενεργά σε αυτή τη σιωπηρή (προς το παρόν;) εκδήλωση δυσαρέσκειας και αμφισβήτησης του ίδιου του προέδρου.
Είναι αυτό το στοιχείο που την καθιστά σπάνια για τα δεδομένα της Κίνας, όπου οι διαμαρτυρίες συνήθως στρέφονται κατά τοπικών αρχών και δεν είναι προσωποποιημένες.
Μοιραία, η εκτεταμένη λογοκρισία που ασκήθηκε αρχικά στη διαμαρτυρία ενός ανθρώπου στη γέφυρα Σιτόνγκ μαρτυρεί ένα είδος πανικού του κρατικού μηχανισμού, μπροστά σε αυτό που θα μπορούσε αυτή να πυροδοτήσει.
Το είχε πει σχεδόν προ αιώνα άλλωστε -αν και υπό διαφορετικές συνθήκες- ο ιδρυτής της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Μάο Τσετούνγκ, με τον τίτλο του έργο του: «Μια σπίθα μπορεί να ανάψει φωτιά σ’ όλο τον κάμπο».
