Από τον Μπόρις Τζόνσον στη Λιζ Τρας και από την Τρας στον Ρίσι Σούνακ. Όλα αυτά μέσα σε ένα χρόνο. Τι συμβαίνει στη Βρετανία; Με την έξοδό της από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρατηρείται αστάθεια, οικονομική και πολιτική.
Το θέμα συζητήσαμε με την Ανώτερη Επιστημονική Συνεργάτιδα στο Κυπριακό Κέντρο Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου.
Σχετίζεται το Brexit με την πολιτική αναταραχή στη Βρετανία;
Ο Βρετανικός τύπος, την επόμενη του δημοψηφίσματος για το Brexit, το οποίο είχε κηρύξει ο τότε Συντηρητικός Πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον όντας σίγουρος για την νίκη της παραμονής στην ΕΕ, περίγραψε το τι συνέβη ως ‘τη μέρα που οι Τόρυς έπεσαν μόνοι τους πάνω στο σπαθί τους’. Αυτή η φράση συνοψίζει πλήρως το τι συμβαίνει στη χώρα έκτοτε, μεταξύ 2016-2022. Αστάθεια, αδυναμία αντικατάστασης των εμπορικών συναλλαγών με την Ευρώπη με παρόμοιου βεληνεκούς συμφωνίες με άλλα κράτη, τριγμοί στην Κοινοπολιτεία στην οποία εναπόθεσαν ελπίδες αναβίωσης της ‘global Britain’, εντάσεις σε Σκωτία και Βόρεια Ιρλανδία. Από τον Κάμερον, στη Μέι, στον Τζόνσον, στην Τρας, στο Σούνακ, τα ίδια προβλήματα διογκώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Είναι ο Ρίσι Σούνακ αυτός που θα φέρει τη χώρα σε σταθερότητα; Πολιτικές αναλυτές και οικονομικοί παράγοντες λένε ότι είναι ο εκλεκτός των αγορών, την ώρα που ο βρετανικός λαός φαίνεται να μην είναι ικανοποιημένος με την ανάδειξή του στον πρωθυπουργικό θώκο, πως «διαβάζουμε» αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις;
Το αφήγημα των Εργατικών, οι οποίοι καταφέρνουν να προηγούνται στις δημοσκοπήσεις έναντι των Συντηρητικών υπό τις περιστάσεις που επικρατούν, είναι μεταξύ άλλων ότι ο Σούνακ, ως πρώην υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Τζόνσον, ευθύνεται για την κατρακύλα της Βρετανικής οικονομίας και άρα δύσκολα μπορεί να ανατρέψει ένα πρόβλημα ο ίδιος άνθρωπος ο οποίος συνέτεινε στο να δημιουργηθεί. Ταυτόχρονα, ακούμε συνεχώς να επαναλαμβάνεται το επιχείρημα ότι ο Σούνακ είναι πάρα πολύ πλούσιος για να μπορέσει να κυβερνήσει την χώρα, μπαίνοντας στα παπούτσια των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία υποφέρουν από μια μεγάλη μείωση στο βιοτικό τους επίπεδο, λόγω της ενεργειακής κρίσης και του υψηλότατου πληθωρισμού.
Όμως, ας κρατήσουμε τα εξής: Πρώτο, παρά το βιτριόλι που δέχεται ο Σούνακ, δεν υπάρχουν πολλοί αναλυτές που θεωρούν ότι μπορεί να χρεωθεί τα δομικά προβλήματα της βρετανικής οικονομίας, πέρα του ότι ο ίδιος υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Brexit (κάτι που ο ίδιος πρόβαλλε έντονα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας). Δεύτερο, η διαχείριση της πανδημίας σε επίπεδο οικονομίας και στήριξης των νοικοκυριών και των χαμηλόμισθων υπαλλήλων του εργατικού δυναμικού τού κέρδισε το παρατσούκλι ‘ο σοσιαλιστής’ ανάμεσα στους σκληροπυρηνικούς Τόρυς. Δύσκολα, χωρίς έργα γραφής ως Πρωθυπουργός, μπορεί να κατηγορηθεί για έλλειψη ευαισθησίας προς τα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα της χώρας. Τρίτο, παρότι ο ίδιος είναι άτσαλος σε θέματα επικοινωνίας (‘μιλά σαν ρομπότ’ έγραψαν οι Άγγλοι δημοσιογράφοι για την πρώτη ομιλία του έξω από την Ντάουνινγκ Στρητ), ούτε ο χαμηλών τόνων ηγέτης της αντιπολίτευσης, Σερ Κιρ Στάρμερ, τα πάει ιδιαίτερα καλά στις μετρήσεις κοινής γνώμης. Άρα, το άνοιγμα της ψαλίδας στο οποίο ποντάρουν οι Εργατικοί κλείνει όταν υπάρξει αναμέτρηση σε επίπεδο ηγετών. Επιπρόσθετα, εάν δεν υπάρξει επίσπευση των εκλογών του 2025, οι τωρινές δημοσκοπήσεις καθίστανται άχρηστο εργαλείο μέτρησης για ο,τιδήποτε, εκτός κι αν ο Σούνακ σύντομα φαγωθεί εκ των έσω, όπως έγινε με τους προκατόχους του.
Παρότι δεν έχει οδηγήσει τους Συντηρητικούς σε εκλογές μέχρι σήμερα, άρα πολλοί θεωρούν ότι δεν έχει την εντολή του λαού, κάτι τέτοιο δεν υφίσταται, αφού το εκλογικό σύστημα της Βρετανίας είναι ξεκάθαρο. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές κερδίζονται από ένα κόμμα του οποίου ο ηγέτης ηγείται της χώρας. Οι Συντηρητικοί, αφού έχουν κερδίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έχουν την εντολή να κυβερνήσουν και κάθε δικαίωμα να ορίσουν το ποιος θα ηγηθεί ως πρωθυπουργός. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας δεν εκλέγεται από τον λαό, αλλά από τις 170,000 μέλη των Συντηρητικών που επιλέγουν τον ηγέτη του κόμματος. Καθ’ όλα νόμιμα. Αν αυτό για κάποιους δεν είναι δίκαιο και ηθικό, αυτό οφείλεται στο σύστημα και όχι στον Σούνακ.
Εν πάση περιπτώσει, ο Σούνακ γνωρίζει πολύ καλά πως λειτουργεί το σύστημα και αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί προτέρημα και όχι μειονέκτημα. Παρότι γιος μεταναστών από τη μεσαία τάξη, κατάφερε να σπουδάσει στα καλύτερα σχολεία και πανεπιστήμια με τις οικονομίες των γονιών του, που θεωρούσαν τη μόρφωση ως επένδυση. Πλέον, ο ίδιος θεωρείται μέλος των ελίτ και μιλά την γλώσσα της παγκόσμιας αγοράς, αφού για πάρα πολλά χρόνια δούλεψε στον επενδυτικό τομέα. Παρά τα αμύθητα πλούτη της γυναίκας του, ο ίδιος είναι αυτοδημιούργητος, κάτι το οποίο φαίνεται να ξεχνούν οι πολέμιοι του. Ο Σουνάκ πληροί όλα τα προσόντα που χρειάζεται κανείς για να τον εμπιστευτούν οι αγορές.
Αναμένεται να αλλάξει κάτι σε σχέση με τη στάση της Βρετανίας στο Κυπριακό;
Η διαχείριση του Κυπριακού γίνεται από τους έμπειρους διπλωμάτες του Φόρειν Όφις με βάση τα διαχρονικά συμφέροντα της Βρετανίας στην περιοχή. Δεν πιστεύω να αλλάξει ό,τιδήποτε. Έτσι κι αλλιώς, ο νέος πρωθυπουργός θα έχει άλλες σοβαρότερες προτεραιότητες στις οποίες θα πρέπει να δώσει ο ίδιος λύσεις κι εκεί θα επικεντρωθεί.
Πως θα περιγράφαμε τις 44 ημέρες της Λιζ Τρας στην ηγεσία; Έσφαλε ή ήταν προδιαγεγραμμένη η πτώση της;
Καταστροφικές. Για την ίδια, το κόμμα της, τη χώρα. Κατάφερε να εκλεγεί προτάσσοντας λύσεις για την οικονομία πέρα κάθε λογικής, εξου και ο Σούνακ τiς χαρακτήρισε ευθύς εξαρχής ‘fantasy economics’. Σήμερα, ο αμείλικτος Βρετανικός τύπος μιλά για ‘Trussonomics’. Κάπου στο βάθος, μάλλον μπορούμε να ακούσουμε τα κόκαλα της Θάτσερ να τρίζουν μέσα στον τάφο της.
Λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στη χώρα, στο Στέμμα, στην Πρωθυπουργία αλλά και την έξοδο από την ΕΕ, που προηγήθηκε, ποια είναι πλέον η θέση της Μεγάλης Βρετανίας στον παγκόσμιο χάρτη;
Η αδυναμία των Βρετανών να διαχειριστούν τις απανωτές κρίσεις που ταλανίζουν το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν δημιουργήσει μια τεράστια αμηχανία, όχι μόνο στους ίδιους, αλλά και στους εταίρους τους. Η επιλογή του Brexit αποδείχτηκε καταστροφική ως πολιτική και οικονομική επιλογή. Το μέλλον του Βασιλείου φαντάζει δυσοίωνο αφού εντείνονται οι φωνές για απόσχιση- από τους Σκωτσέζους, τους Βορειοιρλανδούς, τους Ουαλλούς. Όλο και περισσότερα κράτη της Κοινοπολιτείας σκέφτονται την επιλογή αποχώρησης από την εποπτεία του Στέμματος, όπου εξακολουθεί να υπάρχει, έστω κι αν δρα ‘διακοσμητικά’ παρά ουσιαστικά.
Παρόλα ταύτα, οι Βρετανοί εξακολουθούν να έχουν μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη μας, ένα από τους μεγαλύτερους στρατούς στο ΝΑΤΟ και μια μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η σχετικά πρόσφατη συμφωνία στον Ειρηνικό μεταξύ ΗΠΑ και Αυστραλών (AUKUS) επισφραγίστηκε από τη βρετανική διαμεσολάβηση. Στο Κυπριακό εξακολουθούν να είναι οι penholders του ντοσιέ μας- δηλαδή συμβάλλουν στα ψηφίσματα, στις εκθέσεις και τις δηλώσεις που αφορούν την Κύπρο. Οι βάσεις τους στο νησί μας, εξακολουθούν να τους δίνουν έρεισμα στην Ανατολική Μεσόγειο. Θα συμπέραινα ότι είναι ίσως νωρίς για να ξεγράψουμε τους Βρετανούς από σημαντικούς παίκτες στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά πιθανόν στο μέλλον να απαλείψουμε το Μεγάλη ως πρόσημο μπροστά από τη λέξη Βρετανία.
