Την πεποίθηση ότι θα παραδώσουν ένα νομοθέτημα που «θα απελευθερώνει» τρανς άτομα, που πολλές φορές, βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο, είπε την Τετάρτη ο Πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών, Νίκος Τορναρίτης, κατά τη συζήτηση του Νόμου περί της Νομικής Αναγνώρισης της Ταυτότητας Φύλου του 2022.
Στην αρχική της τοποθέτηση η Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης, Στέφη Δράκου, είπε ότι πρόκειται για ένα «πρωτοποριακό νομοσχέδιο», που αποτέλεσε δέσμευση της Κυβέρνησης και το οποίο θεσπίζει «ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο, με σαφείς, διαφανείς και εύκολα προσβάσιμες διαδικασίες για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ενός προσώπου».
Σκοπός του νομοσχεδίου, είπε, είναι η κατοχύρωση του δικαιώματος κάθε προσώπου στην νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, χωρίς επεμβατικές διαδικασίες, αλλά στη βάση του αυτοπροσδιορισμού, «όπως είναι η υποχρέωσή μας τόσο ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα».
Σημείωσε ότι, με τον όρο «ταυτότητα φύλου» εννοούν τον τρόπο, με τον οποίο το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε, με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά, κατά τη γέννηση του.
Το νομοσχέδιο θεσπίζει τη διαδικασία της νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, και προνοεί τη διαδικασία για αλλαγή των καταχωρισμένων στοιχείων φύλου ενός προσώπου στα επίσημα έγγραφα όπως ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, πιστοποιητικό γέννησης, ώστε αυτά να συμφωνούν, με το φύλο όπως το βιώνει το εν λόγω πρόσωπο.
Το πρόσωπο, δεν χρειάζεται να υποβληθεί σε οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση, ιατρική θεραπεία ή ψυχιατρική γνωμάτευση, σημείωσε, προσθέτοντας ότι πρόκειται «για μία απλή και εύκολα προσβάσιμη διαδικασία».
Συγκεκριμένα ο αιτητής, υποβάλλει γραπτή αίτηση για έκδοση πιστοποιητικού νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου στον Ληξίαρχο, αν πρόκειται για Κύπριο πολίτη, ή στον Διευθυντή του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού, αν πρόκειται για Κύπριο γεννημένο στο εξωτερικό και πρόσφυγες που διαμένουν στη Δημοκρατία ή πρόσφυγα. Η αίτηση συνοδεύεται με ένορκη δήλωση με την οποία υποδεικνύεται το επιθυμητό φύλο, όνομα και επώνυμο ενώ δηλώνεται ότι το πρόσωπο υποβάλλει την αίτηση με την ελεύθερη βούλησή του και κατανοεί τις συνέπειες της διαδικασίας αυτής.
Το δικαίωμα στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου δίνεται σε Κύπριους πολίτες, συμπεριλαμβανομένων ανηλίκων που έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους, Κύπριους που γεννήθηκαν στο εξωτερικό αλλά είναι εγγεγραμμένοι στο Αρχείο Πληθυσμού και Μετανάστευσης και πρόσφυγες.
«Είναι προϋπόθεση όμως, ο αιτητής να μην είναι έγγαμος. Ενώ, το δικαίωμα αυτό μπορεί να ασκηθεί μέχρι και 2 φορές», είπε η Υπουργός.
Σε περίπτωση που εγκριθεί η αίτηση, εκδίδεται νέα ταυτότητα, διαβατήριο, εκλογικό βιβλιάριο, πιστοποιητικό γέννησης με τα νέα στοιχεία καθώς και πιστοποιητικό νομικής αναγνώρισης ταυτότητας φύλου, «το οποίο έχει ισχύ έναντι πάντων». Δηλαδή, εξήγησε, με την παρουσίαση του πιστοποιητικού, κάθε αρχή, οντότητα του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα οφείλει να αναθεωρήσει τα στοιχεία του προσώπου αυτού, που είναι καταχωρισμένα στις βάσεις δεδομένων που διατηρεί.
Τόνισε ότι είναι υποχρέωση του αιτητή να μεριμνήσει για την άμεση αλλαγή των στοιχείων του στις διάφορες υπηρεσίες και εάν δεν το πράξει, «θα θεωρείται ότι έχει διαπράξει ποινικό αδίκημα».
Η Υπουργός ανέφερε επίσης, ότι δεν επηρεάζονται τα δικαιώματα και υποχρεώσεις των εν λόγω προσώπων σε σχέση με τα τέκνα τους.
Όσον αφορά τους ανήλικους που έχουν δικαίωμα στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, δηλαδή 16 μέχρι 18 χρονών, «η διαδικασία καθίσταται πιο αυστηρή», είπε η κ. Δράκου.
Πριν την υποβολή της αίτησης από τους γονείς, πρόσθεσε, οι τελευταίοι πρέπει να έχουν αποταθεί στο Οικογενειακό Δικαστήριο για να πετύχουν την έκδοση σχετικού διατάγματος. Το Οικογενειακό Δικαστήριο για να εκδώσει διάταγμα πρέπει να ζητήσει και λάβει θετική, ομόφωνη, γνωμάτευση από την Επιτροπή Ταυτότητας Φύλου Ανηλίκων, η οποία συγκροτείται βάσει των προνοιών του παρόντος νομοσχεδίου, και απαρτίζεται από ένα λειτουργό της Υπηρεσίας Κοινωνικής Ευημερίας, ένα παιδοψυχίατρο και ένα ψυχολόγο.
«Μία πολύ σημαντική πρόνοια του νομοσχεδίου», σημείωσε η κ. Δράκου, είναι ότι απαγορεύονται ρητά ιατρικές επεμβάσεις με σκοπό την αλλαγή φύλου ανηλίκου, εκτός όπου κατά την κρίση του θεράποντα ιατρού συντρέχει σοβαρός λόγος υγείας που θέτει τη ζωή του ανηλίκου σε κίνδυνο.
«Η πρόνοια αυτή αποσκοπεί στην προστασία των διαφυλικών ατόμων, που σε πολύ μικρή ηλικία υπόκεινται σε επεμβάσεις χωρίς τη συναίνεσή τους, με πολλές φορές, ολέθριες συνέπειες στον τρόπο ανάπτυξής τους», πρόσθεσε η Υπουργός.
Σημείωσε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, αποτελεί ένα από τα τελευταία μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του Συμβουλίου της Ευρώπης η οποία δεν έχει θεσπίσει μία ξεκάθαρη νομικά κατοχυρωμένη διαδικασία για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. «Ως ένα σύγχρονο, Κράτος Δικαίου, οφείλουμε να κάνουμε και αυτό το βήμα», είπε.
Η Υπουργός υπενθύμισε ότι μια τέτοια διαδικασία εφαρμόζεται ήδη στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά στη βάση μιας διοικητικής διαδικασίας που ακολουθείται από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, από το 2019.
Στην αρχή της συζήτησης, ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Άριστος Δαμιανού κατέγραψε τη διαφωνία του κόμματός του με την παρουσία εκπροσώπου της Εκκλησίας στη συζήτηση, λέγοντας ότι σέβονται τον ρόλο της Εκκλησίας της Κύπρου όμως για ζητήματα που αφορούν αμιγώς θέματα δικαιωμάτων και κατεξοχήν νομικά και κοινωνικά ζητήματα πρέπει να υπάρχει ένας ξεχωριστός ρόλος. «Δεν είναι ο ρόλος της να επεμβαίνει σε ζητήματα κατεξοχήν νομικά που αφορούν την Πολιτεία», είπε.
Ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Πανίκος Λεωνίδου, εξέφρασε την άποψη ότι είναι υποχρέωση της Επιτροπής να ακούσει και την Εκκλησία καθώς, όπως είπε, ο ρόλος της δεν είναι μόνο ο θεολογικός αλλά ασκεί και ένα κοινωνικό ρόλο ευρύτερα.
Ο κ. Τορναρίτης εξέφρασε τη θέση του ότι όποιος πολίτης ή θεσμός της Δημοκρατίας, αισθάνεται την ανάγκη να πει ή να καταθέσει κάτι στην Επιτροπή είναι ελεύθεροι να παρευρεθούν και να εκφράσουν τις απόψεις τους και είναι σε αυτό το πλαίσιο που κλήθηκε και η Εκκλησία. «Δεν σημαίνει ότι ασπαζόμαστε όλες τις θέσεις που υποβάλλουν», πρόσθεσε.
Ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας Κύπρου, Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Χριστοδούλου, σημείωσε ότι «έχει γίνει επωδός σε κάθε παρουσία της Εκκλησίας» σε συνεδρίες η θέση του ΑΚΕΛ, προσθέτοντας ότι δεν τους ενοχλεί, αλλά και ότι διαφωνεί με την άποψη ότι δεν έχουν λόγο και ρόλο, γιατί η Εκκλησία είναι «ο μέγιστος θεσμός σε αυτόν τον τόπο», και πιο αρχαίος από όλους τους θεσμούς του τόπου.
Συνοψίζοντας τις απόψεις της Ιεράς Συνόδου, ο κ. Χριστοδούλου είπε ότι θεωρούν ότι το φύλο είναι ένα δώρο δοσμένο από τον Θεό το οποίο υπηρετεί το μυστήριο της ζωής και δεν αποτελεί στοιχείο επιλογής αυτοπροσδιορισμού ή μεταβολής κατά βούληση.
Το εν λόγω νομοσχέδιο, είπε, «ουσιαστικά αναγνωρίζει το δικαίωμα του ανθρώπου στο να αντιστρατεύεται την ίδια τη φύση του», ενώ τορπιλίζει τον ιερό θεσμό της οικογένειας. Είπε ακόμη ότι θεωρούν ότι σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις όπου υπάρχει διαταραχή φύλου, και ύστερα από τις αναγκαίες ιατρικές γνωματεύσεις και επεμβάσεις θα μπορούσε να γίνει μια νομική διευθέτηση για καταχώρηση μια αλλαγής στο φύλο που έχει πριν καταχωρηθεί.
Σημείωσε ακόμη ότι «αντιστρέφεται τα ήθη του λαού μας», ενώ κάτι που μπορεί να περάσει απαρατήρητο από άλλους λαούς, δεν μπορεί να έχει την ίδια τύχη σε ένα Ορθόδοξο λαό με μακρά χριστιανική παράδοση, και έκανε έκκληση στους Βουλευτές, «να μην εκθεμελιώσουν ότι απέμεινε υγειές σε αυτό τον τόπο, καθώς ο ψυχοσωματικός εκφυλισμός της κοινωνίας, δεν είναι ό,τι καλύτερο για ένα λαό που αγωνίζεται για την εθνική του επιβίωση».
Ο Σύμβουλος του Προέδρου της Δημοκρατίας για θέματα Προώθησης της Πολυπολιτισμικότητας, Κώστας Γαβριηλίδης, εξέφρασε την ικανοποίησή του που έχει ολοκληρωθεί το νομοσχέδιο μετά από έξι χρόνια σημειώνοντας ότι η κατανόηση είναι ότι μπορεί μην να είναι «το καλύτερο ίσως για την ώρα νομοσχέδιο», αλλά γίνεται μια αρχή.
Παρέθεσε παραδείγματα από άλλες χώρες, κράτη μέλη της ΕΕ και έθεσε το θέμα του ηλικιακού ορίου σημειώνοντας ότι είναι ξεκάθαρο, όσο περνά ο χρόνος με τους καινούργιους νόμους σε άλλες χώρες, ότι υπάρχει μια κατανόηση ότι το παιδί πρέπει να ακούγεται. Εξέφρασε την ανησυχία του για το νομοσχέδιο λέγοντας ότι το όριο των 16 «είναι κάτι που θα πρέπει να συζητηθεί», καθώς, όπως είπε, όταν ζητείται από ένα 16χρονο να περάσει από δικαστήριο, από ειδική επιτροπή, και να πάρει συναίνεση και των δυο γονέων, θα αναγκαστεί να περιμένει να γίνει 18 για να μπορέσει να κάνει τη διαδικασία. Ο κ. Γαβριηλίδης σημείωσε ότι πρόκειται απλά για αλλαγή στοιχείων στα χαρτιά και όχι απαίτηση για οποιαδήποτε ιατρική επέμβαση.
Το θέμα του ορίου της ηλικίας έθεσε και ο πρόεδρος της Accept - ΛΟΑΤ Κύπρου, Νικόλας Τρύφων, αλλά και το γεγονός ότι κάποιος πρέπει να χωρίσει για να αλλάξει την ταυτότητά του, σημειώνοντας ακόμη ότι τα τρανς παιδιά αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα στα σχολεία, και είναι σημαντικό να προστατεύονται, όπως και όλα τα παιδιά.
Την κατάθεση του νομοσχεδίου χαιρέτησε και ένα τρανς άτομο, ο Αλέξανδρος, ο οποίος είπε ότι είναι «μεγάλη στιγμή για τα τρανς άτομα και για την Κύπρο» καθώς, δεν είναι μόνο θέμα προστασίας τρανς παιδιών. Είναι «αφάνταστα σημαντικό» να έχουν τροποποιηθεί τα στοιχεία ενός ατόμου, αν θέλει να συνεισφέρει και να συμμετέχει στο πολύ έμφυλο, όπως είπε, περιβάλλον της εργασίας στη χώρα.
Από το Υπουργείο Υγείας, ο Νίκος Παναγίδης, αναφερόμενος σε παραδείγματα άλλων χωρών, όπου έγιναν λάθη, όπως είπε, διευκρίνισε ότι είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί η ιατρική φροντίδα για όλα τα τρανς άτομα, και με το πιστοποιητικό νομικής αναγνώρισης φύλου να μην δημιουργείται το οποιοδήποτε πρόβλημα που να παρεκτρέπει από προληπτικούς ελέγχους, για γυναίκες, ή άντρες. Είπε ότι σε άλλες χώρες όπου εφαρμόστηκε παρόμοιος νόμος και δεν υπήρχε τέτοια πρόνοια, είχε ως αποτέλεσμα να γίνονται λάθη, όπως, για παράδειγμα, άτομα που δεν έκαναν, ενώ έπρεπε, εξέταση για προστάτη.
Κατά τη συζήτηση, ο κ. Δαμιανού σημείωσε ότι βλέπει μια σκοπιμότητα όσον αφορά τον χρόνο που η Κυβέρνηση κατάθεσε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, λέγοντας ότι ξέρει ότι δεν θα μπορέσει να ψηφιστεί πριν τη λήξη της Βουλής για τις Χριστουγεννιάτικες διακοπές.
Ο κ. Τορναρίτης είπε ότι η Κυβέρνηση κατέθεσε το νομοσχέδιο πριν δύο μήνες, αλλά εκκρεμούσαν ενώπιων της Επιτροπής άλλα θέματα, και ζήτησε όπως μη κομματικοποιηθεί αυτό το ζήτημα.
Ο κ. Λεωνίδου είπε ότι, ακούγοντας τις απόψεις των συμμετεχόντων, νιώθει ότι το δεν έγινε αρκετή διαβούλευση αλλά και ότι το νομοσχέδιο έπρεπε να κατατεθεί πολύ πιο σύντομα.
Ο Βουλευτής του ΕΛΑΜ, Σωτήρης Ιωάννου, διερωτήθηκε γιατί δεν ορίζεται στη νομοθεσία η λέξη φύλο και αν θα μπορεί ο καθένας «να δηλώσει ό,τι θέλει» ρωτώντας που σταματά αυτό.
Ρώτησε ακόμη αν υπάρχουν διευκρινίσεις στο νομοσχέδιο, αν ένας 17χρονος που θα αλλάξει φύλο θα υποχρεούται σε επιστράτευση, αλλά και αν θα μπορεί να εισέρχεται στα γυναικεία αποδυτήρια, ή σε περίπτωση καταδίκης αν θα σταλεί σε γυναικείες φυλακές. Ρώτησε ακόμη αν ζητήθηκε και η γνώμη της παιδοψυχιατρικής εταιρείας Κύπρου, λέγοντας ότι στην Ελλάδα η αντίστοιχη εταιρεία διαφωνεί με παρόμοιες πρόνοιες όσον αφορά τα παιδιά.
Κλείνοντας, ο κ. Τορναρίτης, είπε ότι «με σοφία θα διαπραγματευτούμε και τούτο το νομοθέτημα που έχουμε μπροστά μας και είμαι σίγουρος ότι, με σοφία, θα παραδώσουμε στην κυπριακή κοινωνία ένα νομοθέτημα που θα απελευθερώνει ανθρώπους, που πολλές φορές, μπορεί να μην το κατανοούμε, αλλά βρίσκονται στο περιθώριο λόγω πράξεων και παραλήψεων ημών των ιδίων, που την ώρα που τις πράττουμε δεν το αντιλαμβανόμαστε».
