Ενώ στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ετοιμάζονται για ακόμη μισή μονάδα αύξηση στο βασικό επιτόκιο, στην Κύπρο ετοιμαζόμαστε για εκλογές. Ωστόσο, το ερώτημα στην οικονομία είναι πάντα που θα βρούνε τα λεφτά. Όχι μόνο για να υλοποιήσουν τις προτάσεις και τις υποσχέσεις, αλλά όπως φαίνεται για να καλύψουν ενδεχόμενη τρύπα από ύφεση στην οικονομία και να αναχρηματοδοτήσουν χρέος που λήγει τα επόμενα χρόνια. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι ξεκάθαρη. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις μέσα στα προγράμματα των υποψηφίων που δείχνουν τις τάσεις για το πως θα κινηθούν οι τρεις βασικοί υποψήφιοι.
Στα οικονομικά προγράμματα των Ανδρέα Μαυρογιάννη, Αβέρωφ Νεοφύτου και Νίκου Χριστοδουλίδη και άλλων υποψηφίων, «ορκίζονται» σε δημοσιονομική πειθαρχία και ισορροπημένους προϋπολογισμούς. Δεν έχω λόγο να αμφισβητώ κανένα πως θα το τηρήσει ή τουλάχιστον θα προσπαθήσει πραγματικά να το τηρήσει. Δεν έχω μάλιστα αμφιβολία πως αν η παγκόσμια οικονομία υποστή ακόμη ένα σοκ, ακόμη και οι ίδιοι οι ψηφοφόροι θα δείξουν κατανόηση αν δεν υλοποιηθούν κάποιες από τις υποσχέσεις. Ωστόσο, ακόμη και έτσι δεν θα είναι εύκολο. Με την ύφεση προ των πυλών στην ευρωζώνη, η κυπριακή οικονομία θα «προσγειωθεί» και αυτή. Και αν το πρώτο που μας έρχεται στο μυαλό είναι πως δεν θα είναι ισολογισμός ο προϋπολογισμός και θα λειτουργήσουμε με τρύπα στο χρέος, η απάντηση θα είναι πως δύσκολο να συμβεί αυτό. Το κόστος και του δημοσίου χρέους είναι στα ύψη και είτε το θέλουμε είτε όχι, η επόμενη κυβέρνηση θα τηρήσει την υπόσχεση της για μείωση του χρέους καθώς δύσκολα θα δανείζεται.
Με βάση αυτό το πολύ πιθανό σενάριο, ανατρέξαμε στα προγράμματα των υποψηφίων για να δούμε από που θα αντλήσουν χρήματα. Κοινό στοιχείο σε όλους είναι οι μεταρρυθμίσεις και τα κίνητρα για προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Και αυτά σίγουρα θα φέρουν χρήμα, ωστόσο η εμπειρία δείχνει πως μπορείς να μην είναι αρκετά «ζεστό», δηλαδή να αργήσουμε να δούμε το όφελος στην οικονομία. Οπόταν, καταφύγαμε στο πρόγραμμα των υποψηφίων για να ακολουθήσουμε τη λογική μέσα από τις προτάσεις που τους διαφοροποιούν.
Αρχή κάνουμε με τον Αβέρωφ Νεοφύτου, που η πολυδιαφημιζόμενη πρόταση του για μείωσης στις φορολογίες των νοικοκυριών, έδειξε πως η απάντηση σε μια ύφεση θα είναι η στοχευμένη μείωση της φορολογίας. Η λογική σε αυτή την περίπτωση είναι πως το εισόδημα που δεν θα φορολογηθεί θα επιστρέψει πίσω στα κρατικά ταμεία μέσα από την κατανάλωση και το ΦΠΑ και στο μεσοδιάστημα, η επιπλέον κατανάλωση θα κρατήσει επιχειρήσεις ανοιχτές και θα συγκρατήσει την ανεργία. Έτσι θα συνεχίσουν και οι εισφορές των εργαζομένων και θα συγκρατήθούν οι ανάγκες για κρατική στήριξη. Το ρίσκο με αυτή την πολιτική είναι οι φοροελαφρύνσεις να πάνε «Ελβετία» και να μην πέσουν στην οικονομία. Το άλλο ρίσκο είναι με τις τιμές στα ύψη, η επιπλέον κατανάλωση να δώσει περαιτέρω ώθηση στις τιμές αλλά και να αυξήσει τις ανισότητες. Το να στηρίζεσαι στο ΦΠΑ για κρατικά έσοδα, από μόνο του δεν είναι και το δικαιότερο. Αυτά άκουσε και η Λιζ Τρας στη Βρετανία όταν πήγε να μειώσει τους φόρους.
Στην περίπτωση του Ανδρέα Μαυρογιάννη, αν ακολουθήσαμε τη λογική της πρότασης πως πρέπει να φορολογηθούν οι μεγάλης αξίας περιουσίες που παραμένουν αδρανή στα αστικά κέντρα, τότε η χρηματοδότηση θα αναζητηθεί σε αυτούς που έχουν συσσωρεύσει πλούτο. Η λογική είναι πως έτσι είναι κοινωνικά δικαιότερο, αλλά μέσα από τον «εξαναγκασμό» σε χρήση περιουσιών θα μπει πλούτος στην αγορά, θα μειωθούν οι τιμές και θα έρθουν έσοδα από τις αγοραπωλησίες. Άλλες πηγές φορολογίας που μπορεί να φέρουν έσοδα στο κράτος είναι από αυτές που αφορούν το περιβάλλον αλλά και η αύξηση του εταιρικού φόρου στο 15% από 12.5%. Το ρίσκο σε αυτή την περίπτωση είναι η Βουλή να μην σου το επιτρέψει ή να σε καθυστερήσει τόσο, που στο μεσοδιάστημα να έχεις βρεθεί με τρύπα στα δημόσια οικονομικά. Οι υπουργοί Οικονομικών της κυβέρνησης Χριστόφια έχουν τέτοιες ιστορίες να μοιραστούν.
Τέλος, όσον αφορά τον Νίκο Χριστοδουλίδη, η πρόταση που ξεχωρίσαμε είναι αυτή για τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών και μάλιστα και μέσα από τις συστάσεις της έκθεσης του Γενικού Ελεγκτή. Αν ακολουθήσουμε αυτή την πρόταση, το πρώτο ένστικτο μια κυβέρνηση υπό τον Νίκο Χριστοδουλίδη, πιθανότατα θα είναι στοχευμένες περικοπές των δημοσίων δαπανών, ώστε να εξισορροπήσει ο προϋπολογισμός. Η λογική σε αυτή την περίπτωση είναι πως υπάρχουν περιττά έξοδα και μέσα από το συμμάζεμα θα αποφύγουμε τα χειρότερα. Το ρίσκο με αυτή τη λογική είναι πως υπάρχει κίνδυνος από το συμμάζεμα να περάσουμε σε λιτότητα, κάτι που θα δώσει ένταση στην ύφεση, αύξηση της ανεργίας και περεταίρω μείωση των κρατικών εσόδων.
Σύμφωνα με το πρόγραμμα των τριών βασικών υποψηφίων, αυτές πιθανολογούμε πως θα είναι και οι αντιδράσεις και ελπίζουμε να μπορέσαμε να σας δώσουμε μια εικόνα από το τι μπορείτε να περιμένετε την επόμενη πενταετία.
