Δεν είναι μόνο στο γραφείο ενός ψυχολόγου όπου οι άνθρωποι φτάνουν ζητώντας βοήθεια. Πολλοί από εμάς, συζητώντας με φίλους, με συναδέλφους, με συγγενείς, εξηγούμε πόσο αγχωμένοι νιώθουμε για διάφορες συνθήκες και ψάχνουμε τη λύση να ηρεμίσουμε.
Ο φόβος και ο πανικός, όσο ξαφνικός και αν βιώνεται, δεν εμφανίζεται τυχαία, αντιθέτως ενεργοποιείται από μια σειρά καταστάσεων. Το σκοτάδι, το αεροπλάνο, η εξέταση, αποτελούν μερικά παραδείγματα συνθηκών που έρχονται παρέα με το συναίσθημα του πανικού. Αυτό φυσικά δεν γίνεται αυτόματα, αφού σε κλάσματα δευτερολέπτων το μυαλό επεξεργάζεται αυτή τη συνθήκη με τρόπο όμως αρνητικό και λανθασμένο, δημιουργώντας στο σώμα τον πανικό. Με άλλα λόγια, το μυαλό μέσα από τον τρόπο αντίληψης μιας κατάστασης, προκαλεί πανικό και προσκαλεί το σώμα σε πόλεμο. Με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να κατανοήσουμε και τα διάφορα συμπτώματα που συνοδεύουν τον πανικό (π.χ. εφίδρωση, αυξημένοι καρδιακοί παλμοί).
Σε καταστάσεις ανησυχίας το μυαλό έχει την τάση να καταστροφολογεί και να κλειδώνει το άτομο σε σκοτεινά δωμάτια σκέψεων. Έτσι, μια πτήση με φυσιολογικές αναταράξεις, μπορεί να οδηγήσει στην αρνητική σκέψη: «Σίγουρα κάτι κακό συμβαίνει». Η πρώτη άσκηση σε ένα διαγώνισμα η οποία δυσκολεύει τον μαθητή, να γεννήσει στο μυαλό του γενικευμένες σκέψεις όπως «δεν θα καταφέρω να κάνω καμία άσκηση σωστά», και το κουρασμένο βλέμμα κάποιων θεατών σε μια παρουσίαση, να δημιουργήσει στον παρουσιαστή την κατανόηση «εγώ φταίω που δεν με προσέχουν, σίγουρα είπα/έκανα κάποιο λάθος στα λόγια μου».
Η πιο πάνω διαδικασία, αποτελεί την τάση για αρνητική σκέψη, μια κατάσταση περισσότερο φυσιολογική παρά παθολογική. Αυτή η αρνητική ρουφήχτρα, όσο «παράλογο» περιεχόμενο και αν έχει, αποσκοπεί στην προστασία του εαυτού από πιθανούς κινδύνους, αναπτύσσοντας όμως αρνητικά συναισθήματα και οδηγώντας το άτομο σε μάχη. Το θέμα όμως είναι πως σε αρκετές περιπτώσεις το άτομο παλεύει μόνο του με ένα αόρατο εχθρό, ή με καταστάσεις που μπορεί να φαντάζουν τρομακτικές, αλλά δεν απειλούν πραγματικά την ακεραιότητά του…
Σύμμαχος σε αυτή την πρόσκληση για πόλεμο, μπορεί να είναι το κομμάτι του εαυτού μας που έχει τη δυνατότητα να αξιολογήσει τις αρνητικές σκέψεις κάτω από μια πιο ρεαλιστική σκοπιά. Αυτή η ανάπτυξη της λογικής και υποστηρικτικής σκέψης, μπορεί να μας απεγκλωβίσει από τα δωμάτια αρνητικότητας, αποδεικνύοντάς πως όσο σκοτεινός και να είναι ένας δρόμος, δεν σημαίνει πως μπορεί να μας βλάψει. Βέβαια, ο λογικός μας εαυτός συχνά σε περιόδους έντονου άγχους δεν έχει χώρο να ακουστεί, αφού στο μυαλό υπερτερούν οι αρνητικές σκέψεις. Αυτές οι πεσιμιστικές κατανοήσεις της πραγματικότητας μπορούν να διαρκέσουν από μια στιγμή, σε μια μέρα, ακόμη και για μεγάλες περιόδους, καθηλώνοντας το άτομο στον αρνητισμό και στο ατέλειωτο βίωμα του άγχους (π.χ. «νιώθω συνεχώς αγχωμένος», «ό,τι συμβαίνει με αναστατώνει»).
Σε τέτοιες περιπτώσεις, καλούμαστε να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να παρατηρήσουμε όλες τις σκέψεις και τα σενάρια που έχουμε δημιουργήσει, να δώσουμε χρόνο στο σώμα μας να ηρεμίσει ώστε να οδηγηθούμε σε μια πιο ρεαλιστική και ωφέλιμη κατανόηση της πραγματικότητας. Μιας αντίληψης που κατανοεί πως οι σκέψεις και τα σενάρια που φτιάχνουμε στο μυαλό, πιθανόν να έχουν κτιστεί μέσα από τον φόβο και την ανησυχία που μας κυριεύει και τελικά να μην είναι ρεαλιστικά. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να αντιμετωπιστεί η «εξωτερική απειλή», αντιμετωπίζοντας πρώτα το «εσωτερικό πρόβλημα» που ονομάζεται αρνητική και σκέψη. Φυσικά, αυτή η στροφή προς την πιο λογική και ρεαλιστική κατανόηση της πραγματικότητας, για πολλούς αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση και άπιαστο στόχο, και η ύπαρξη ενός άλλου υποστηρικτικού ατόμου μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την αλλαγή.
